Norma PN-EN 1717 „Ochrona przed wtórnym zanieczyszczeniem wody w instalacjach wodociągowych i ogólne wymagania dotyczące urządzeń zapobiegających zanieczyszczeniu przez przepływ zwrotny” nakazuje stosowanie zaworów antyskażeniowych w każdej nowo powstającej, remontowanej lub modernizowanej instalacji wody pitnej.

Norma ta nakłada na użytkowników obowiązek ochrony sieci i instalacji wodnych przed zanieczyszczeniem, które może się do nich dostać w wyniku przepływu zwrotnego. Ponadto obowiązek ten potwierdza Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

Przepływ zwrotny

Jakość dostarczanej wody może zostać obniżona, jeśli do instalacji wodociągowej wpłynie z powrotem woda zużyta. Przepływ zwrotny, spowodowany zalewarowaniem zwrotnym lub przepływem zwrotnym ciśnieniowym, to obecnie największe zagrożenie w instalacjach i sieciach wodociągowych.

Kiedy to się dzieje?

Aby powstał przepływ zwrotny musi nastąpić zmieszanie wody pitnej z innym płynem lub w jakimś punkcie instalacji wystąpić różnica ciśnień zmieniająca normalny kierunek przepływu. A więc:

• podczas lokalnych spadków ciśnienia w sieci wodociągowej, które mogą być spowodowane awariami typu – pęknięcie rurociągu lub wahaniami ciśnienia wskutek nagłego wzrostu poboru wody (np. na cele przeciwpożarowe);
• podczas przepływu zwrotnego ciśnieniowego (ciśnienie wyższe od panującego w instalacji wodociągowej), którego źródło znajduje się poza instalacją wodociągową.

W zależności od kategorii płynów, które mają lub mogą mieć kontakt z wodą pitną zależy sposób zabezpieczenia instalacji, czyli odpowiedni dobór zaworu antyskażeniowego.

Klasyfikacja płynów

Norma PN-EN 1717 klasyfikuje pięć kategorii płynów w zależności od potencjalnego zagrożenia dla ludzi. Im większe zagrożenie, tym wyższa kategoria płynu.

Kategoria 1 – woda pitna przeznaczona do spożycia przez ludzi, wypływająca bezpośrednio z sieci wodociągowej. Nie wymaga żadnego zabezpieczenia.

Płyny, które nie są zdefiniowane jako woda pitna zostały podzielone na kategorie od 2 do 5, w zależności od ewentualnego zagrożenia dla ludzi.

Kategoria 2 – płyn niestanowiący zagrożenia dla zdrowia człowieka. Dobry do konsumpcji, łącznie z wodą z instalacji wodociągowej, gdzie mogły nastąpić zmiany w smaku, zapachu, barwie lub temperaturze (wskutek podgrzania lub schłodzenia). Płyny tej kategorii to herbata, kawa, soki. W tym wypadku wymagany jest co najmniej zawór zwrotny antyskażeniowy z możliwością nadzoru (typ EA).

Występowanie:

• przyłącza wodociągowe w budownictwie jednorodzinnym i wielorodzinnym, do budynków biurowych, szkolnych; indywidualna instalacja podgrzewania wody.

Kategoria 3 – płyn stanowiący ewentualne zagrożenie dla zdrowia człowieka z powodu obecności jednej lub wielu substancji szkodliwych1. Może to być woda z detergentami, woda z instalacji grzewczej bez inhibitorów korozji, woda ze zmywarek.1 Granicą między kategorią 3 i 4 jest wielkość dawki substancji szkodliwych LD50 ≥ 200 mg/kg wagi ciała, zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej 93/21 EEC z 27 kwietnia 1993 r.”Konieczne jest zastosowanie rozłącznika mechanicznego bezpośredniego działania (typ GA) lub izolatora przepływów zwrotnych bez możliwości nadzoru (typ CA).

Występowanie:

• w napełnianych instalacjach grzewczych bez inhibitorów korozji,
• podczas automatycznego uzupełniania wody w instalacjach przemysłowych, np. w systemach chłodzenia,
• w systemach dezynfekcji do gastronomii,
• w urządzeniach do mycia i płukania.

Kategoria 4 – płyn stanowiący zagrożenie dla zdrowia człowieka z powodu obecności jednej lub wielu substancji toksycznych lub bardzo toksycznych1 albo jednej lub wielu substancji radioaktywnych, mutagennych bądź rakotwórczych. Płynami tej kategorii jest np. woda basenowa z automatycznymi systemami dezynfekcji. W tym wypadku konieczna jest ochrona całego systemu rozłącznikami mechanicznymi hydraulicznego działania (typ GB) lub izolatorami przepływów zwrotnych z możliwością nadzoru (typ BA).

Występowanie:

• doprowadzanie wody do ogródków piwnych, imprez plenerowych,
• przyłącza wodociągowe do myjni samochodowych,
• instalacje wodociągowe zasilające pralnie lub zmywarki dla gastronomii,
• instalacje wodociągowe zasilające laboratoria chemiczne lub fotograficzne.

Kategoria 5 – płyn stanowiący zagrożenie dla zdrowia człowieka ze względu na obecność substancji mikrobiologicznych bądź wirusowych. Takie płyny występują w łaźniach publicznych i basenach bez urządzeń do dezynfekcji czy w wodopojach dla zwierząt. Jedynym zabezpieczeniem jest swobodna przerwa powietrzna (typ AA lub AB).

Występowanie:

systemy magazynowania wody deszczowej,

instalacje hydrantowe

instalacje w oczyszczalniach ścieków.

1. Przekrój budowy izolatora przepływów zwrotnych BABM, Socla

Uwaga!

Granicą między kategorią 3 i 4 jest wielkość dawki substancji szkodliwych LD50 ≥200 mg/kg wagi ciała, zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej 93/21 EEC z 27 kwietnia 1993 r.

Możliwe zabezpieczenia

Konstrukcja urządzeń zabezpieczających powinna skutecznie zapobiegać przepływom zwrotnym zanieczyszczonego płynu do instalacji wodociągowej, powstałym w wyniku przeciwciśnienia zwrotnego oraz/lub zalewarowaniu.

Stopień zabezpieczenia i wybór urządzenia zabezpieczającego zależy od kategorii płynu zanieczyszczającego, przed którym chroniona jest instalacja wodociągowa.

Norma klasyfikuje 21 rodzajów zabezpieczeń, które z kolei, dzielą się na 7 rodzin i 5 typów.

Rodzina A – przerwa powietrzna. W tym: typ AA – swobodna przerwa powietrzna, AB – przerwa powietrzna z przelewem, o przekroju niekołowym, AC – przerwa powietrzna z wlotem zatopionym, dopływem powietrza i przelewem, AD – przerwa powietrzna z iniektorem, AG – przerwa powietrzna z przelewem sprawdzanym pomiarem podciśnienia.

Rodzina B – rozłączanie z możliwością nadzoru. W tym: typ BA – izolator przepływów zwrotnych ze strefą obniżonego ciśnienia.

Rodzina C – rozłączanie bez możliwości nadzoru. W tym: typ CA – izolator przepływów zwrotnych o różnych strefach ciśnienia.

Rodzina D – zasada napowietrzania. W tym: typ DA – przerywacz próżni, DB – przerywacz na przewodzie z otworem napowietrzającym i elementem ruchomym, DC – przerywacz na przewodzie ze stałym otworem napowietrzającym.

Rodzina E – zawory zwrotne antyskażeniowe. W tym: typ EA – zawór z możliwością nadzoru, EB – zawór bez możliwości nadzoru, także w postaci wkładu, EC – zawór podwójny z możliwością nadzoru, ED – zawór podwójny bez możliwości nadzoru.

Rodzina G – rozłączanie mechaniczne z możliwością nadzoru. W tym typ GA – rozłącznik mechaniczny bezpośredniego działania, GB – rozłącznik mechaniczny hydraulicznego działania.

Rodzina H – rozłączenie na wylocie. W tym: typ HA – izolator przepływów zwrotnych na przyłącze do węża, HB – przerywacz próżni na przyłącze do węża, HC – automatyczny przełącznik prysznica, HD – przerywacz próżni z zaworem zwrotnym na przyłącze do węża.

...pełna wersja artykułu w PI 12/12