Producenci pomp ciepła przeznaczonych do ogrzewania (ew. chłodzenia) budynków i przygotowania ciepłej wody użytkowej coraz częściej wprowadzają do swojej oferty pompy ciepła wykorzystujące naturalny czynnik chłodniczy, jakim jest propan (R-290), zamiast czynników syntetycznych. Trend ten był wyraźnie widoczny na tegorocznych targach ISH we Frankfurcie, można go też zaobserwować od pewnego czasu na naszym rynku.

Z punktu widzenia projektanta, instalatora czy serwisanta domowych instalacji z pompami ciepła istotne jest, jak zmiana czynnika chłodniczego wpłynie na zakres ich obowiązków, organizację pracy, niezbędne narzędzia. Jakim wymaganiom będą musieli sprostać, by prawidłowo zamontować lub obsłużyć urządzenie, w którym znajduje się czynnik chłodniczy o wysokiej palności? Odpowiedzi na te pytania przedstawiamy w naszej sondzie przeprowadzonej wśród producentów pomp ciepła.

Przechodzenie na naturalne czynniki chłodnicze jest poniekąd wpisane w politykę klimatyczną UE i stanowi spore wyzwanie dla producentów urządzeń chłodniczych. Wielu z nich – jak widać – świetnie sobie z nim radzi, stawiając na propan. W przypadku pomp ciepła do zastosowań domowych, właśnie propan wydaje się możliwie najlepszym „zamiennikiem” czynników syntetycznych, w tym tzw. gazów fluorowanych. Jego wpływ na środowisko – podobnie jak innych naturalnych czynników chłodniczych – jest minimalny: współczynnik ODP propanu wynosi 0, a współczynnik GWP to zaledwie 3 (według ostatniego raportu IPCC – Intergovernmental Panel on Climate Change, nawet 0). W przeciwieństwie do amoniaku (R-717) propan charakteryzuje się jednak niską toksycznością, a jednocześnie wykazuje niższe wartości ciśnienia pracy (do 30 barów) niż dwutlenek węgla (do 150 barów). Pewnym utrudnieniem związanym z zastosowaniem propanu jest natomiast jego wysoka palność (klasa A3) i cecha ta musi być uwzględniana nie tylko przy konstruowaniu urządzeń, ale również podczas ich transportu, montażu, obsługi, konserwacji czy demontażu.

Propan nie jest f-gazem, dlatego pompy ciepła z tym czynnikiem chłodniczym nie są objęte restrykcjami wynikającymi z ustawy f-gazowej. Instalator nie musi mieć zatem uprawnień f-gazowych, nie trzeba też rejestrować pompy ciepła w Centralnym Rejestrze Operatorów czy wykonywać okresowych prób szczelności. To zdecydowanie upraszcza sprawę. Jest jednak druga strona medalu – brak obowiązujących przepisów odnoszących się do montażu urządzeń (jednostek zewnętrznych pomp ciepła) z palnymi czynnikami chłodniczymi na zewnątrz budynków. Wysoka palność propanu sprawia, że podczas ich montażu, uruchomienia czy serwisowania trzeba zatem stosować się do obostrzeń, które indywidualnie określają poszczególni producenci pomp ciepła w dokumentacji technicznej tych urządzeń – bazując na dostępnych wytycznych branżowych, swojej wiedzy i doświadczeniu. Sprawdźmy, jakie są to wymagania.

Kwalifikacje i uprawnienia
HKS Lazar, czyli producent pomp ciepła z propanem (R290) jako czynnikiem chłodniczym wymagamy odpowiedniej wiedzy oraz kwalifikacji od projektantów, instalatorów oraz serwisantów. W przypadku projektantów konieczne jest posiadanie wiedzy na temat projektowania instalacji grzewczych. Natomiast instalatorzy muszą posiadać odpowiednią wiedzę oraz kwalifikacje z zakresu montażu hydraulicznego. Serwisanci HKS Lazar muszą posiadać wiedzę z zakresu hydrauliki oraz diagnostyki i napraw urządzeń z wykorzystaniem propanu jako czynnika chłodniczego. Instalatorzy oraz serwisanci mogą uczestniczyć w szkoleniach prowadzonych przez HKS Lazar, w celu zdobywania dodatkowej wiedzy na temat pomp ciepła na czynnik R290.

Niezbędne narzędzia, sprzęt
Montaż wymaga standardowych narzędzi, związanych z instalacją hydrauliczną. Serwisanci natomiast muszą posiadać narzędzia oraz specjalistyczny sprzęt w razie ingerencji w układ chłodniczy. W takim wypadku przy ingerowaniu w układ chłodniczy muszą dysponować pompami próżniowymi, manometrami, przewodami, miernikami ciśnienia oraz detektorami gazu.

Miejsce montażu pompy ciepła i lokalizacja urządzenia
Wymagamy odpowiedniego dobrania miejsca montażu oraz lokalizacji pompy ciepła HTi20 firmy HKS Lazar. Wszystkie urządzenia muszą być montowane w miejscach spełniających określone wymagania dotyczące wentylacji, bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska. Pompa ciepła powinna być ustawiona tak, aby w obszarze wydmuchu nie znajdowały się okna i drzwi. Nie należy instalować urządzenia w pobliżu substancji palnych, otworów wentylacyjnych, źródeł ciepła, materiałów palnych oraz czerpni powietrza. Należy również bezpiecznie wykonać odpływ kondensatu. W przypadku nieszczelności wyciekający czynnik chłodniczy może przedostać się przez odpływ kondensatu do podłoża. Czynnik chłodniczy także nie może przedostać się do systemu kanalizacji. Urządzenie nie może być nachylony więcej niż 30°. W przeciwnym razie podczas pracy może dojść do usterek w obiegu czynnika chłodzącego.

Transport, montaż, uruchomienie, serwisowanie, ew. wymiana elementów oraz demontaż
Pompa ciepła powinna być odpowiednio zabezpieczona przed uszkodzeniami mechanicznymi. Podczas transportu pompy ciepła z czynnikiem R290 nie są wymagane żadne oznaczenia ADR, ponieważ jest to zamknięty układ chłodniczy. Przy pracach deinstalacyjnych szczególnie istotne jest, aby przeprowadzał je instalator znający problematykę odzyskiwania czynnika i utylizacji. Zalecamy całkowite odzyskanie czynnika chłodniczego. Przed utylizacją czynnika chłodniczego należy przeprowadzić testy oleju i czynnika chłodniczego. Jeżeli z urządzenia z powodu naprawy lub deinstalacji odciągnięto czynnik chłodniczy, należy się upewnić, że czynnik został właściwie zabezpieczony. W przypadku napełniania czynnikiem butli należy się upewnić, że używane są tylko butle dostosowane do danego typu czynnika. Wszystkie wykorzystane butle muszą zostać odpowiednio oznakowane, wyposażone w zawór bezpieczeństwa i trwale zamontowane zawory odcinające.

Wymagane procedury, dodatkowe zabezpieczenia
Pompa ciepła pracuje na czynniku chłodniczym R290, jest to gaz łatwopalny. Wszelkie interwencje na obiegu należy wykonywać narzędziami przystosowanymi do tego i zgodnymi z odpowiednimi normami. W przypadku odzysku lub załadowania czynnika, urządzenie musi być odłączone od zasilania elektrycznego. W przypadku nieszczelności wyciekający czynnik chłodniczy zbiera się w pobliżu ziemi. Czynnik chłodniczy nie może dostać się do otworów budynków, zagłębień lub do systemów kanalizacji. Czynnik chłodniczy nie może gromadzić się w sposób powodujący powstawanie niebezpiecznej, grożącej wybuchem, duszącej lub toksycznej atmosfery. W czasie rozruchu jak i dalszej pracy nie wolno palić ani używać otwartego ognia w obrębie pracy pompy ciepła. Szczególną uwagę jeżeli chodzi o czynnik R290 należy zwrócić na szczelność układu chłodniczego, który mógł ulec uszkodzeniu w czasie transportu oraz ilość czynnika chłodniczego w instalacji pompy ciepła, należy sprawdzić ciśnienie po stronie ssania i tłoczenia. Podczas przeglądu co roku kontrolnie sprawdzany jest czynnik chłodniczy.

Propan to bezbarwny, bezwonny i nietoksyczny gaz, ostatnim czasie zyskujący na znaczeniu oraz popularności jako czynnik chłodniczy w pompach ciepła ze względu na swoją wydajność i niski wpływ na środowisko. Jedną z głównych zalet stosowania propanu jako czynnika chłodzącego jest jego wydajność – propan ma wysokie utajone ciepło parowania, co oznacza, że pochłania dużo ciepła podczas parowania. Ta właściwość czyni go skutecznym czynnikiem chłodniczym i jest powszechnie stosowany w komercyjnych systemach chłodniczych. Dodatkowo, propan jest tanią alternatywą dla innych czynników chłodniczych, co czyni go atrakcyjną opcją dla małych firm i gospodarstw domowych. Kolejną zaletą stosowania propanu jako czynnika chłodniczego jest jego niewielki wpływ na środowisko. Propan jest naturalnym czynnikiem chłodniczym, co oznacza, że nie zubaża warstwy ozonowej ani nie przyczynia się do globalnego ocieplenia. Ma niski współczynnik ocieplenia globalnego (GWP) i jest nietoksyczny, co czyni go bezpiecznym wyborem zarówno dla ludzi, jak i środowiska.

Unia Europejska ustanowiła przepisy dotyczące stosowania propanu w systemach chłodzenia, aby zapewnić bezpieczeństwo i zminimalizować szkody dla środowiska. Przepisy te zostały przedstawione w rozporządzeniu UE w sprawie F-gazów, które określa limity stosowania gazów fluorowanych, w tym czynników chłodniczych takich jak HFC, PFC i SF6. Rozporządzenie to promuje również stosowanie naturalnych czynników chłodniczych, takich jak propan, jako alternatywę dla tych szkodliwych gazów. Rozporządzenie UE w sprawie F-gazów wymaga, aby wszystkie systemy chłodnicze i klimatyzacyjne wykorzystujące czynnik chłodniczy o współczynniku GWP powyżej 2500 były sprawdzane pod kątem wycieków przynajmniej raz w roku. Wymóg ten pomaga ograniczyć emisję szkodliwych gazów do środowiska. Rozporządzenie określa również limity ilości gazów fluorowanych, które mogą być sprzedawane w UE, co pomaga zachęcić do stosowania naturalnych czynników chłodniczych, takich jak propan. Oczywiście, propan nie należy do grupy fluorowodorów, zatem nie dotyczą go ograniczenia oraz regulacje dotyczące starszej grupy czynników chłodniczych stosowanych dawniej w pompach ciepła. Dzięki temu, instalacja urządzeń wykorzystujących R290 jako medium w pompie ciepła nie wymaga uprawnień F-gazowych od instalatora – ułatwiając cały proces oraz wymiernie obniżając jego koszt.

Dla użytkownika końcowego nie bez znaczenia jest również bezpieczeństwo – w przypadku rozszczelnienia instalacji i wycieku czynnika, propan nie stanowi zagrożenia dla ludzi, jako że jest nietoksyczny. Ryzyko zapłonu lub wybuchu jest znikome, jako że pompa ciepła stoi na zewnątrz budynku, zatem nie osiągniemy granicy wybuchowości mieszanki ze względu na zbyt wysoką zawartość tlenu. Podsumowując, propan jest popularnym wyborem dla chłodnictwa w Europie ze względu na jego wydajność i niski wpływ na środowisko. UE ustanowiła przepisy dotyczące stosowania propanu w systemach chłodniczych, aby zapewnić bezpieczeństwo i zminimalizować szkody dla środowiska. Chociaż wdrożenie tych przepisów może być wyzwaniem, korzyści wynikające z zastosowania propanu jako czynnika chłodniczego sprawiają, że jest to atrakcyjna opcja dla firm i gospodarstw domowych poszukujących bardziej zrównoważonego i opłacalnego chłodzenia.

Propan jest kluczowym elementem zielonej transformacji, to właśnie dlatego Grupa Hoval intensywnie inwestuje w rozwój rozwiązań opartych na propanie pracując nad rozwijaniem własnych produktów.

Wykorzystanie naturalnych czynników chłodniczych to obecnie najlepszy kierunek rozwoju pomp ciepła. Brak regulacji w zakresie posiadania obowiązkowych uprawnień do obsługi urządzeń napełnionych czynnikami naturalnymi, np. z grupy A3, w mojej ocenie może generować szereg konsekwencji. Holistyczne podejście do zmian powinno skłonić personel do podniesienia świadomości w obszarze cech charakterystycznych produktów, bezpieczeństwa i obsługi. Personel zajmujący się projektowaniem, doborem i ofertowaniem, a zwłaszcza montażem i obsługą urządzeń, powinien dbać o przepływ wiedzy do klientów końcowych. Niezwykle istotne jest stworzenie wytycznych technicznych dla urządzeń na poziomie ustawodawczym, jak również systemu weryfikacji kompetencji personelu i przedsiębiorstw, na wzór ustawy F-Gazowej. Wyposażenie służb technicznych w narzędzia przystosowane do współpracy z czynnikami palnymi jest konsekwencją świadomości, z jakimi zagrożeniami możemy się spotkać. Najprościej wymienić tu narzędzia, które korzystają z energii elektrycznej np. stacja odzysku czynnika, pompa próżniowa itp. Przy weryfikacji sprzętu należy zwrócić uwagę na atesty, bo nie każdy atest do czynnika chłodniczego R32 może być wprost przełożony do czynników z grupy A3. Obowiązkowe jest stosowanie wykrywaczy czynnika w trybie ciągłym podczas prac z instalacją chłodniczą, warto zaopatrzyć się w więcej niż jeden wykrywacz. W pracy z czynnikami z grupy A3 należy stosować ubrania antystatyczne i opaski odprowadzające ładunki. Przy okazji narzędzi i materiałów stosowanych do czynników A3 nie sposób nie wspomnieć o czystości i jakości samego czynnika chłodniczego – czynnik chłodniczy R290 jest bezbarwny, bezwonny i jest substancją w rozumieniu chemicznym. Ponadto R290 jest cięższy od powietrza, dlatego nie każda lokalizacja urządzenia z tym czynnikiem jest dopuszczalna. Urządzenia mogą być montowane tylko na zewnątrz budynków, dlatego czynnik R290 jest kojarzony z pompami ciepła typu monoblok. Obowiązkowo należy stosować się do wytycznych producentów, których obowiązkiem jest określenie strefy bezpieczeństwa wokół urządzenia. Dla pomp ciepła marki KAISAI jest to 1m od krawędzi urządzenia. W tym obszarze między innymi nie mogą znajdować się otwory okienne, drzwiowe, studzienki kanalizacyjne, elementy mogące być źródłem iskrzenia np. przełączniki oświetlenia, puszki elektryczne, przewody elektryczne pod napięciem. Swoistym wyzwaniem jest sprostanie wymogowi zachowania odległości od wszelkich wpustów kanalizacyjnych w przypadku realizacji odprowadzenia kondensatu z urządzenia.

Klima-Therm przywiązuje dużą wagę do najwyższej jakości obsługi produktów. W Akademiach Warszawa, Katowice i Gdańsk prowadzimy szereg szkoleń produktowych i technicznych dla naszych Partnerów Handlowych oraz Serwisowych. Współpracujemy ze szkołami i uczelniami wyższymi w Polsce i za granicą, podnosząc nieustannie kwalifikacje personelu obsługującego urządzenia oferowane na rynkach europejskich. Stworzyliśmy kompletny system własnej certyfikacji technicznej dla Partnerów, który stabilizuje odpowiedzialność gwarancyjną firmy Klima-Therm. Dzięki systemowi jakości oferujemy Klientom najlepsze i najbezpieczniejsze rozwiązania w zakresie klimatyzacji i wentylacji.

Pompy ciepła zawierające naturalny czynnik chłodniczy R290
Wymagane odległości montażowe, obszar ochrony
Powietrzna pompa ciepła monoblok aroTHERM plus zawierająca naturalny czynnik chłodniczy R290 w całości zamontowana jest na zewnątrz budynku. W przypadku nieszczelności wyciekający czynnik chłodniczy zbiera się w pobliżu ziemi. Czynnik chłodniczy nie może dostać się do otworów budynków, zagłębień lub do systemu kanalizacji, nie może gromadzić się w sposób powodujący powstawanie niebezpiecznej, grożącej wybuchem, duszącej lub toksycznej atmosfery. W pobliżu jednostki zewnętrznej wyznaczony jest obszar ochrony. W obszarze ochrony nie mogą znajdować się okna, drzwi, otwory wentylacyjne, kanały oświetleniowe, wejścia do piwnicy, włazy, okna dachowe lub rury spustowe. Obszar ochrony nie może obejmować sąsiednich działek, ani publicznych terenów komunikacyjnych. W obszarze ochrony nie może być źródeł zapłonu, takich jak gniazda wtykowe, przełączniki oświetlenia, lampy lub przełączniki elektryczne.

Informacje o transporcie gazów palnych
Według ADR 1.1.3.1 c) przewozy, które stanowią działalność pomocniczą wobec głównego przedmiotu działalności firmy, takie jak transport czynników chłodniczych niezbędnych do prac serwisowych lub instalacyjnych, są ogólnie wyłączone (zwolnione) ze stosowania przepisów ADR.

Wymagania dotyczące przewozu gazów palnych
Mimo wyłączenia na podstawie ADR 1.1.3.1 c), podczas przewożenia gazów palnych należy spełnić pewne podstawowe wymagania:

• Gaśnica – każdy pojazd musi być wyposażony w gaśnicę proszkową ABC o pojemności co najmniej 2 kg.
• Zakaz palenia i używania ognia – podczas załadunku i rozładunku palenie w pojeździe i jego pobliżu jest zabronione. Nie wolno używać ognia wewnątrz lub w pobliżu pojazdu.
• Ochrona przed przegrzaniem – butle z gazem należy przewozić w temperaturze mniejszej od 50°C.
• Ochrona zaworów butli –zawory muszą być chronione przed ewentualnym uszkodzeniem, które może spowodować niezamierzony wyciek gazu. Na ogół służą do tego kołpaki lub kołnierze ochronne. Butle z gazem lub niezapakowane materiały niebezpieczne w pojeździe muszą być należycie zabezpieczone i unieruchomione (np. pasami mocującymi, deskami, prętami ładunkowymi). W razie potrzeby w pojeździe należy zamontować specjalne wyposażenie do zabezpieczenia ładunku. Butle najlepiej mocować w położeniu pionowym. Wolno przewozić wyłącznie butle i pojemniki z odpowiednimi etykietami. Do przewozu czynników chłodniczych używa się różnych rodzajów butli na nowe i odzyskane czynniki.
• Dostateczna wentylacja – gazy palne należy przewozić w pojazdach, które są wystarczająco wentylowane. Zalecane są dwa otwory wentylacyjne rozmieszczone po przekątnej (wlot i wylot), każdy o przekroju co najmniej 100 cm2 . W przypadku gazów cięższych od powietrza wylot musi być umieszczony w podłodze lub blisko podłogi. Jeżeli nie można wykonać układu wentylacji, należy zamocować znak „Ostrzeżenie! Brak wentylacji. Otwierać ostrożnie.” Na drzwiach przedziału ładunkowego.

Uprawnienia Instalatora (Serwisanta)
Do montażu pomp ciepła typu monoblok z czynnikiem R290 nie wymagane są specjalne uprawniania poza elektrycznymi. Serwisant który będzie się zajmował tego typu urządzeniem, dodatkowo powinien posiadać uprawnienia f-gaz pracownicze, a firma zatrudniająca serwisanta – uprawnienia f-gaz na firmę.

Informacje o wyposażeniu serwisowym do prac z czynnikiem chłodniczym R290
W przypadku pompy aroTHERM plus potrzebne jest dodatkowe wyposażenie serwisowe:

• Przyrządy pomiarowe: detektory nieszczelności oraz skale pomiarowe urządzeń pomiarowych (manometry, oprawy zaworowe) muszą być dostosowane do czynnika chłodniczego. Detektory nieszczelności do fluorowanych czynników chłodniczych (R410A, R407C, R32,...) nie nadają się do wykrywania naturalnych czynników chłodniczych (brak atestów, mogą spowodować zapłon!).
• Eliminowanie źródeł zapłonu: narzędzia i przyrządy pomiarowe, które mogą mieć styczność z czynnikiem chłodniczym lub jego mieszaniną z powietrzem – przypadkowo lub wskutek przewidywalnej awarii – nie mogą powodować zapłonu.
• Środki ochrony indywidualnej: podczas prac w obiegu czynnika chłodniczego należy monitorować atmosferę za pomocą odpowiedniego detektora gazu.

Obecnie nie widać na horyzoncie technologii, która mogła by konkurować z pompami ciepła. Od początku swojej obecności na rynku promowane są jako urządzenia niskotemperaturowe do nowego budownictwa. Coraz częściej będą one jednak stosowane w budynkach modernizowanych, a te jak wiemy charakteryzują się innymi wymaganiami – wyższa jest temperatura zasilania, zazwyczaj wymagana jest wyższa moc grzewcza a hydraulika modernizowanej instalacji grzewczej nie specjalnie pomaga w łatwy sposób zastosować pompę ciepła. Jednak urządzenia pracujące na naturalnym czynniku jakim jest propan są technologią w obszarze zielonych urządzeń, które mogą te specyficzne wymagania spełnić. Wokół tych maszyn narosło kilka mitów i prowadzi się spore dyskusje, głównie dotyczące bezpieczeństwa. Czy są one słuszne?

Producent: Czynnik R290 należy do grupy czynników łatwopalnych i dlatego producenci muszą położyć szczególny nacisk na bezpieczeństwo swoich urządzeń. Wymagania normatywne 60335-2-40:2022 umożliwiają stosowanie czynników łatwopalnych do napełnienia nawet 4,94 kg na jeden obieg chłodniczy w przypadku obecności tego obiegu na zewnątrz budynku – inaczej mówiąc w urządzeniach typu monoblok przeznaczonych do montażu poza budynkiem. Jeżeli urządzenie napełnione czynnikiem łatwopalnym przeznaczone jest do instalacji wewnątrz budynku, wówczas maksymalne napełnienie obniżone jest do zaledwie 152 g. Producenci, którzy poważnie traktują temat bezpieczeństwa, uwzględniają oba te punkty jednocześnie stosując w pompach ciepła typu monoblok, przeznaczonych do montażu na zewnątrz budynku, takie rozwiązania konstrukcyjne, które uniemożliwią przedostanie się do budynku, nawet w przypadku awarii, czynnika chłodniczego w ilości przekraczającej 152 g. Rozwiązywane jest to w różny sposób np. poprzez specjalne separatory gazu jak w pompach ciepła firmy Viessmann serii Vitocal 25x-A i Vitocal 15x-A czy wymienniki dwuścienne stosowane u innego z niemieckich producentów.

Transport: Pompy ciepła napełnione czynnikami chłodniczymi (niepalnymi i łatwopalnymi) podlegają przepisom dotyczącym towarów niebezpiecznych, co regulują przepisy ADR (międzynarodowa konwencja regulująca transport drogowy towarów niebezpiecznych). Jednak agregaty chłodnicze, w tym pompy ciepła o napełnieniu poniżej 12 kg mogą nie podlegać tym przepisom w zależności od sklasyfikowania urządzeń. Podczas transportu i składowania urządzenie musi być umieszczone w oryginalnym opakowaniu, należy zawsze zapewnić odpowiednią wentylację oraz separować urządzenie od potencjalnego źródła wysokiej temperatury i ognia.

Instalator: Montaż pomp ciepła zawierających propan nie różnią się w szczególny sposób od urządzeń pracujących na czynnikach syntetycznych. Należy jednak trzymać się dokładnie wymagań dotyczących ustawienia urządzenia z zachowaniem obszarów bezpieczeństwa, a także zawsze stosować przejścia gazoszczelne przez przegrody budynku. Stowarzyszenie PORT PC opracowało bardzo szczegółowe wymagania dotyczące pomp ciepła z palnymi czynnikami chłodniczymi, przeznaczone do montażu na zewnątrz budynku i materiał ten jest ogólnodostępny na stronie internetowej Stowarzyszenia. Warto podkreślić, że w tej chwili producenci w większości biorą na siebie ciężar kontroli poprawności montażu, procesu pierwszego uruchomienia urządzenia, a także późniejszego utrzymania w ruchu pomp ciepła ze szczególnym uwzględnieniem tych pracujących na propanie.

Kwalifikacje: Obowiązujące dzisiaj przepisy tzw. Ustawy F-gazowej nie obejmują propanu, jako że nie jest to fluorowany gaz cieplarniany. Jednak opublikowane propozycje zmian tego rozporządzenia (m.in. propozycja Rady Unii Europejskiej z 7 marca tego roku) rozszerzają zakres niektórych punktów obejmując także naturalne czynniki chłodnicze. Artykuł 10 ww. propozycji zmian narzuca na państwa członkowskie obowiązek wdrożenia programu szkoleń i certyfikacji osób fizycznych pracujących także z naturalnymi czynnikami chłodniczymi a więc i propanem. Warto dodać, że istniejące certyfikaty i zaświadczenia o posiadaniu odpowiednich kwalifikacji zachowają ważność na zasadach na jakich zostały pierwotnie wydane (o ile nic więcej się nie zmieni), jednak wymogiem będzie uzupełnienie wiedzy poprzez uczestnictwo w szkoleniu odświeżającym.

Podsumowanie: Pompy ciepła pracujące na propanie, spełniające wszystkie obecne wymagania normatywne są równie bezpieczne w eksploatacji co te napełnione czynnikami syntetycznymi, a umożliwiają objęcie znacznie szerszego obszaru zastosowań w ogrzewaniu i chłodzeniu budynku – od nowych niskotemperaturowych instalacji płaszczyznowych do modernizowanych średniotemperaturowych grzejnikowych. Dalsza popularyzacja i ich rozwój tylko je wzmocni.

W przypadku pomp ciepła, w których zastosowano propan jako czynnik chłodniczy występuje kilka zasadniczych różnic w porównaniu ze standardowymi modelami. Między innymi serwis i wymiana elementów, które są związane z pracą na układzie chłodniczym, wymagają odpowiednich narzędzi i procedur. Ze względu na nie, w kontekście serwisowania i przede wszystkim napraw układu chłodniczego urządzeń Panasonic stawia w pierwszej kolejności na akredytowane serwisy, dzięki czemu ściąga tę odpowiedzialność z instalatorów. Specjalne wymagania dotyczą również miejsca montażu tego typu pomp, których należy kategorycznie przestrzegać w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa.

Pod względem kwalifikacji i uprawnień, nie ma żadnych szczególnych wymagań prawnych. Jednakże, aby prawidłowo podłączyć urządzenie i wykonywać operacje na układzie elektrycznym, konieczne jest posiadanie uprawnień SEP. Rekomendujemy również ukończenie kursu lutowania twardego oraz ewentualnie kursu napełniania butli, które stanowią podstawę wiedzy do prawidłowego serwisowania pomp na czynnik R290. Ponadto w Panasonic zalecamy udział w dwudniowym szkoleniu z czynników palnych, na którym można edukować się w teorii i praktyce. Taka dawka wiedzy na pewno będzie wskazana dla osób chcących się rozwijać i w przyszłości serwisować urządzenia. Szkolenia prowadzą zewnętrzne firmy szkoleniowe do tego uprawnione i wyspecjalizowane.

Jeżeli chodzi o narzędzia i sprzęt potrzebne do montażu pompy ciepła z czynnikiem R290, można śmiało powiedzieć, że różnią się one od standardowych. Podczas montażu niezbędny jest detektor czynników palnych, który umożliwia wykrycie ewentualnych wycieków i zabezpiecza przed niebezpiecznymi sytuacjami. Inaczej sprawa się ma podczas wykonywania napraw i serwisu urządzeń. Do serwisowania takich urządzeń potrzebne są narzędzia nieiskrzące, wentylator z silnikiem EX do rozdmuchiwania stężeń czynnika, detektor, stacja odzysku czynnika dla czynników palnych, manometry do propanu oraz standardowa pompa próżniowa, butla z azotem oraz tak zwane wampirki do pierwszego otwarcia układu bez użycia palnika.

Niemniej ważne, o ile nawet nie najważniejsze, są odpowiednie procedury, które przed przystąpieniem do prac naprawczych wymagają wyznaczenia strefy bezpieczeństwa wokół naprawianego urządzenia (promień 3m) oznaczone tabliczką (np. strefa zagrożona wybuchem), sprawdzenia czy w wyznaczonej strefie nie występują potencjalne źródła zapłonu,, np. włączniki światła, elementy, które mogą osiągać temperaturę powyżej 360°C, przełączniki, włączniki maszyn, tradycyjne przekaźniki, oświetlenie, a także czy nie występują w niej zagłębienia terenu, studzienki kanalizacyjne, studnie pompowe, droga publiczna, prywatna oraz czy strefa nie wchodzi na działkę sąsiada. Ponadto należy pamiętać, że czynnik nie może migrować do wnętrza pomieszczeń, ponieważ są one dużo słabiej wentylowane niż otwarta przestrzeń, aby uniknąć sytuacji, w której stężenie tego czynnika będzie na tyle duże, że doprowadzi do zapłonu i ewentualnego wybuchu w budynku. Ta sama zasada będzie dotyczyła transportu pomp ciepła z propanem. Mimo, że nie istnieją szczegółowe przepisy regulujące ten proces, to Panasonic zaleca korzystanie z samochodów posiadających wentylowaną przestrzeń ładunkową.

Odnośnie do miejsca montażu pomp ciepła z propanem ważne jest, aby wyznaczyć je zgodnie z instrukcjami producenta, które zawierają opisy stref bezpieczeństwa. W skrócie można stwierdzić, że tak jak przy serwisowaniu urządzenia, należy unikać zagłębień terenu, bliskości odprowadzeń ścieków oraz potencjalnych źródeł zapłonu. Dodatkowo zabronione jest odprowadzanie kondensatu z jednostki zewnętrznej do kanalizacji oraz studni chłonnych. Przed montażem pompy ciepła na czynnik R290, konieczne jest sprawdzenie szczelności za pomocą detektora czynników palnych. W przypadku występowania nieszczelności, instalator przekazuje pompę do Panasonic w celu naprawy lub wymiany urządzenia. Reszta procedur uruchomienia jest podobna do standardowych praktyk, z tą różnicą, że detektor podczas montażu powinien być stale włączony i umieszczony pod urządzeniem, na wypadek, gdyby w trakcie doszło do rozszczelnienia układu chłodniczego.

Podsumowując, proces montażu i uruchomienia pomp ciepła z propanem nie różni się znacząco od standardowych praktyk, wymaga jednak posiadania specjalnych narzędzi, a przede wszystkim dużej wiedzy instalatora i ostrożności. Wymiana elementów związanych z układem chłodniczym leży po stronie producenta, który przejmuje tę odpowiedzialność. W przypadku braku ingerencji w układ chłodniczy, instalator ma obowiązek dokonywać wymiany elementów związanych z elektroniką czy układem wodnym. Właściwe przestrzeganie tych wymagań zapewni bezpieczne i skuteczne funkcjonowanie tych urządzeń.

Z uwagi na wysoką globalną emisję gazów cieplarnianych, producenci pomp ciepła wprowadzają na rynek urządzenia z naturalnym, ekologicznym czynnikiem chłodniczym – R290. Propan charakteryzuje się niskim współczynnikiem globalnego ocieplenia (GWP=3), ma zerowy potencjał niszczenia warstwy ozonowej oraz jest nietoksyczny. Jest to więc rozwiązanie przyjazne dla naszej planety. Pompy ciepła na R290 nie wymagają rejestracji w Centralnym Rejestrze Operatorów i nie podlegają ustawie f-gazowej. Propan jest co prawda łatwopalny, jednak ryzyko wystąpienie zapłonu jest niewielkie – czynnik znajduje się w jednostce zewnętrznej, nie ma więc konieczności stosowania specjalnej wentylacji. Urządzenia są też w odpowiedni sposób zabezpieczane przed taką ewentualnością.

Na targach ISH 2023 firma LG zaprezentowała model pompy ciepła z serii Therma V na naturalny czynnik R290. Gwarantuje on wysoką wydajność ogrzewania wody i niezawodną pracę w niskich temperaturach. Oprócz ogrzewania wody na wylocie do temperatury 75°C, pompa Therma V na R290 pracuje z pełną wydajnością w temperaturach do -15°C. Urządzenie wyróżnia się minimalistycznym wyglądem – wewnętrzne elementy systemu ukryte są za elegancką czarną kratką. Góra, dół i boki urządzenia zostały wykończone w szarym odcieniu. Pracą pompy ciepła LG na propan można łatwo zarządzać. Aktualizacje oprogramowania i ustawienia instalatora są możliwe do przeprowadzenia zdalnie, co zapewnia klientom bezproblemową obsługę. Za pośrednictwem chmury LG Building Energy Control (BECON)2 dostępna jest również zdalna diagnostyka systemu.