Odkładający się w instalacjach c.o. oraz c.w.u. kamień lub osad powoduje zakłócenia w ich funkcjonowaniu oraz straty energii. Powstająca korozja zmniejsza wydajność paliwową kotła, powoduje osłabienie cyrkulacji wody i może powodować uszkodzenia pompy. Ratunkiem są specjalne preparaty, które pozwalają zapobiegać i chronić instalacje przed tymi problemami.

Obecnie instalowane systemy grzewcze są energooszczędne. Stanowią je kotły małej pojemności i nowoczesna armatura pomiarowo-regulująca – regulatory ciśnienia i przepływu wody w instalacji, termostatyczne zawory grzejnikowe czy regulatory pogodowe. Oprócz tego coraz częściej stosowane są wymienniki ciepła w formie miękkich rurek o bardzo małym przekroju. Takie systemy grzewcze mogą reagować na najmniejsze zanieczyszczenia wody. Podczas korozji żelaza powstaje tlenek żelaza i magnetyt. Ten niebezpieczny rdzawy osad blokuje pompy obiegowe i prowadzi do zapychania armatury, wentyli i rur, a tym samym powoduje poważne zakłócenia działania urządzeń. Brązowy lub czarny kolor próbki wody pobranej z instalacji grzewczej świadczy o postępującej korozji. Osadniki, filtry magnetyczne lub nawet rozdzielacze systemu, dzięki dodatkowemu wymiennikowi ciepła nie usuwają przyczyn problemu, lecz jedynie skutki występującej już korozji. Problemu nie rozwiąże wymiana uszkodzonych pomp obiegowych i armatury. W ten sposób usunie się jedynie symptomy. Konieczne jest stosowanie specjalnych preparatów chroniących całą instalację grzewczą. Bo tylko czysta instalacja grzewcza będzie funkcjonowała bezawaryjnie i oszczędzała energię.

Problemy z osadami i rdzą

Zetknięcie się wody, ciepła i metali powoduje powstawanie między innymi korozji (perforacja, przecieki), osadzanie się kamienia (niedogrzane grzejniki, straty paliwa, głośna praca kotła) oraz skażenia bakteryjne (zapowietrzone grzejniki, korozja wżerowa). Osady rdzy występują we wszystkich instalacjach wodnych, mających elementy metalowe. Podczas gdy wcześniej, w objętościowo dużych instalacjach o małej prędkości przepływu wody, cząsteczki osadu pozostawały w załamaniach, w wyżłobieniach radiatora czy kotłach, to w nowoczesnych systemach grzewczych nawet najmniejsze zanieczyszczenia i złogi cząsteczek rdzy i kamienia powodują

Najczęstszymi skutkami tego są:
◗ utrata energii (wyższa temperatura spalin spowodowana gorszą wymianą ciepła w kotle ze względu na odkładające się na ścianach kotła złogi rdzy i kamienia;
◗ zablokowanie pompy i uszkodzenie łożysk;
◗ blokujące się zawory mieszające;
◗ zagrożenie zatkania rur, osadników zanieczyszczeń i zaworów z powodu dużego zamulenia, zmniejszony przekaz ciepła w powierzchniach grzewczych;
◗ zamulone i zakamienione wymienniki ciepła;
◗ przedziurawienia i przecieki, szczególnie pod złogami rdzy.

W celu pozbycia się tych problemów konieczne jest gruntowne usunięcie złogów rdzy specjalnymi środkami do czyszczenia instalacji cieplnych. Po oczyszczeniu cały system grzewczy powinien być chroniony specjalnymi środkami przeciwko korozji, odkładaniu się kamienia i powstawaniu gazów. Najlepszą ochroną przed najróżniejszymi problemami z instalacjami grzewczymi jest unikanie występowania tych zakłóceń. Dlatego należy przestrzegać właściwego przygotowania wody, konserwacji instalacji odpowiednimi środkami już od pierwszego napełnienia jej wodą.

Odkładanie się kamienia
Osady utworzone przez wytrącanie się związków z twardej wody mogą mieć niezwykle szkodliwy wpływ na działanie instalacji wodnych. Kamień może powodować zatory w rurach, straty wydajności i prowadzić do przedwczesnego uszkodzenia elementów, a co za tym idzie – zwiększenie kosztów konserwacji.
Osady mineralne, znane powszechnie jako kamień, pierwotnie składają się z węglanów wapnia i magnezu. Węglany, generalnie nierozpuszczalne, są wytrącane przez ogrzewanie wody zawierającej rozpuszczalne wodorowęglany wapnia i magnezu. Wodorowęglany są nietrwałe termicznie i podczas ogrzewania rozpadają się, tworząc węglany, a tym samym kamień.
Osadzaniu się kamienia sprzyja twardość wody – im jest ona większa, tym więcej się kamienia osadzi, wyższe pH (odczyn zasadowy) powoduje tendencję do odkładania się kamienia, temperatura wody – czym wyższa, tym więcej się kamienia odłoży.

Osady
To produkty powstałe podczas procesu korozji. Ograniczają one przepływ, zmniejszają sprawność przekazywania ciepła, mogą powodować powstawanie „korozji podosadowej”. Osady tego typu mogą powstawać w całej instalacji na elementach stalowych czy żeliwnych.
Dodatkowym niekorzystnym zjawiskiem jest powstawanie szlamu, który składa się z tlenków żelaza – magnetytu (produktu korozji tlenowej) z dodatkiem innych zanieczyszczeń typu uwolnione osady mineralne, piasek z form odlewniczych. Gromadzi się zwykle w miejscach, gdzie jest ograniczony przepływ wody – w najniższych częściach instalacji, głównie w dolnych partiach grzejników, wymiennikach, instalacji podłogowej.

...pełna wersja artykułu w PI 4/12