Rynek komunalnych, a także przemysłowych oczyszczalni ścieków rozwijał się w Polsce bardzo dynamicznie. Różnorodność projektów, z uwagi na ich charakter, jak i źródła finansowania powodują, że trudno jest zebrać kompleksową informację na jego temat.

2. Udział ilości ścieków oczyszczonych poszczególnymi metodami

W przygotowaniu niniejszego opracowania, obok wykorzystania materiałów źródłowych, pomocne były informacje przekazane przez ekspertów z zakresu oczyszczania ścieków. Źródłami informacji byli zarówno operatorzy oczyszczalni ścieków, z obydwu sektorów: komunalnego i przemysłowego, szefowie serwisu lub utrzymania ruchu oczyszczalni ścieków, stowarzyszenie branżowe i biuro projektowe, zajmujące się tematyką oczyszczalni ścieków.

Zebranie potrzebnych informacji do przygotowania niniejszego opracowania, należało do trudnych zadań. Wiązało się to z kilkoma czynnikami. W Polsce nie ma jednolitej bazy danych, co do rynku oczyszczalni ścieków. Dotyczy to szczególnie statystyk uwzględniających udziały w rynku poszczególnych dostawców i stosowanych technologii.

Ostatnie dostępne kompleksowe opracowanie, dotyczące rynku oczyszczalni ścieków w Polsce przygotowane przez Deloitte & Touch pochodzi z 2007 roku i jako nieaktualne nie było brane pod uwagę, jako uzupełniające źródło informacji. Z tego też powodu, eksperci, z którymi autor miał kontakt, różnili się w interpretacjach i ocenie rynku oczyszczalni w Polsce. Do uzupełnienia ich stanowisk i wypowiedzi posłużono się też oficjalnymi rządowymi dokumentami, oraz innymi szczątkowymi materiałami źródłowymi, na które powoływali się nasi rozmówcy. Dlatego, szczególnie chciałbym podziękować ekspertom – przedstawicielom takich firm i instytucji, jak: BP Hydroprojekt, NFOŚiGW, WARTA SA, Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie, MPWiK Warszawa, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu.

Należy zaznaczyć, że inwestycje dotyczące komunalnych oczyszczalni ścieków, ale także dużych przemysłowych oczyszczalni ścieków, podlegają ustawie o zamówieniach publicznych. Ww. eksperci są pracownikami organizacji i firm komunalnych lub ściśle z nimi współpracującymi. Z tego względu, szereg z nich zastrzegło, że nie może udzielać informacji, które mogłyby służyć celom komercyjnym, np. działaniom służącym bezpośrednio rozwijaniu biznesu określonym firmom. W przypadku odmowy bezpośredniej odpowiedzi, rozmówca wskazywał materiał źródłowy, na podstawie którego mogliśmy znaleźć potrzebne informacje. Biorąc to pod uwagę, w niniejszym opracowaniu nie będzie podawane bezpośrednie personalne źródło informacji.

W ciągu ostatnich kilkunastu lat w Polsce miał miejsce dynamiczny rozwój infrastruktury związanej z oczyszczaniem ścieków, zarówno przemysłowych, jak i komunalnych. Było to związane z tym, że Polska przystępując do Unii Europejskiej zobowiązała się do wypełnienia wymogów dyrektywy Rady 91/271/EWG z dnia 21 maja 1991 roku dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych (DzUrz WE L 135 z 30.05.1991 r., str. 40-52, z późniejszymi zmianami; DzUrz WE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 002, str. 26) zgodnie z określonymi w negocjacjach i zapisanymi w Traktacie Akcesyjnym terminami i okresami przejściowymi. W wyniku negocjacji poprzedzających akcesję Polski do UE ustalono, że do końca 2015 roku będzie miał miejsce tzw. dostosowawczy okres przejściowy na wprowadzenie przepisów wymienionej dyrektywy. Z tego powodu powstał Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych (KPOŚK). Jego celem było i jest zdefiniowanie realnych potrzeb w zakresie uporządkowania gospodarki ściekowej oraz uszeregowanie ich realizacji w taki sposób, aby wywiązać się z zobowiązań traktatowych. Jest to zasadniczy dokument regulujący potrzeby inwestycyjne Polski w zakresie m.in. oczyszczalni ścieków oraz wskazujący, w jaki sposób te inwestycje są w Polsce realizowane. Odpowiadając na zadanie pytania, praktycznie wszyscy rozmówcy, z którymi przeprowadzono wywiady w celu przygotowania niniejszego opracowania, powoływali się na zawarte tam procedury i informacje.

Reasumując: zgodnie z postanowieniami załącznika XII Traktatu o Przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej (Traktatu Akcesyjnego), na wdrożenie wymogów ww. dyrektywy Polska uzyskała okres dostosowawczy do końca 2015 r. W związku z przyjętymi postanowieniami traktatowymi dotyczącymi wypełniania postanowień Dyrektywy 91/271/EWG, Rada Ministrów 16 grudnia 2003 r. zatwierdziła przedstawiony przez Ministra Środowiska Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych na lata 2003-2015.

Dokument określa:
◗ przedsięwzięcia w zakresie budowy, rozbudowy i/lub modernizacji oczyszczalni ścieków,
◗ przedsięwzięcia w zakresie budowy, rozbudowy i/lub zbiorczych sieci kanalizacyjnych,
◗ terminy ich realizacji niezbędne dla spełnienia zapisów Traktatu Akcesyjnego, w zakresie dotyczącym wypełnienia postanowień Dyrektywy 91/271/EWG.

Program ten zawiera wykaz aglomeracji o RLM 2000, wraz z jednoczesnym wykazem niezbędnych przedsięwzięć w zakresie budowy, rozbudowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków komunalnych oraz budowy i modernizacji zbiorczych systemów kanalizacyjnych, jakie należy zrealizować w tych aglomeracjach w terminie do końca 2015 r.

Warto tutaj wyprzedzić odpowiedź na pytanie dotyczące klasyfikacji oczyszczalni ścieków pod kątem wielkości. Zgodnie z opisywanym dokumentem, podstawowa klasyfikacja wielkości oczyszczalni ścieków w Polsce, opiera się o termin RLM. Jest to równoważna liczba mieszkańców oznaczająca ładunek organiczny (odpowiadający 1 mieszkańcowi) ulegający rozkładowi biologicznemu, wyrażony pięciodobowym biochemicznym zapotrzebowaniem na tlen (BZT5) w ilości 60 g tlenu/dobę.

KPOŚK opracowany w 2003 r. obejmował 1378 aglomeracji i przewidywał:
◗ budowę, rozbudowę i/lub modernizację 1163 oczyszczalni ścieków komunalnych,
◗ budowę około 21 tys. km sieci kanalizacyjnej w aglomeracjach.

Koszt tego zadania oszacowano na ok. 35 mld zł, w tym na budowę, rozbudowę lub modernizację systemów kanalizacji zbiorczej – ok. 24 mld zł, a na budowę, rozbudowę lub modernizację oczyszczalni ścieków komunalnych – ok. 11 mld zł. W trakcie trwania tego programu, dokument ulegał aktualizacji. Ostatnio opracowana aktualizacja miała miejsce w 2009 roku. Aktualizacja jest znana jako aneks do Programu i jest oznaczona skrótem AKPOŚK.

AKPOŚK 2009 r.(dokonał weryfikacji i urealnienia poprzedniego aneksu) określił nakłady finansowe na realizację zadań w aglomeracjach priorytetowych: Ogółem na cele programu przeznaczono 31,9 mld zł, w tym na oczyszczalnie ścieków 11,4 mld zł, a na utylizację osadów ściekowych 1,3 mld zł. Dokument ten definiuje także wymierne efekty rzeczowe jego realizacji.

Realizacja AKPOŚK 2009 ma zapewnić do 2015 r.:
◗ obsługę systemami kanalizacyjnymi oczyszczalniami ścieków ok. 28,7 mln mieszkańców Polski, w tym blisko 100% ludności miejskiej i ok. 60% ludności wiejskiej,
◗ budowę 30 641 km sieci kanalizacyjnej,
◗ modernizację 2883 km sieci kanalizacyjnej,
◗ modernizację lub rozbudowę 569 oczyszczali ścieków,
◗ budowę 177 nowych oczyszczalni.

Jak wcześniej było zaznaczone, zgodnie z opinią przekazaną przez Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, obowiązujące obecnie wymagania w zakresie usuwania zanieczyszczeń organicznych i biogennych są dostosowane nie do przepustowości hydraulicznej oczyszczalni, ale do wielkości równoważnej liczby mieszkańców (RLM), przy czym za umownego mieszkańca równoważnego rozumie się dobowy ładunek BZT5 równy 60 g O2/d. Takie podejście uwzględnia pośrednio aspekt ekonomiczny w stosunku do wymagań w zakresie usuwania ładunków zanieczyszczeń w zależności od liczby mieszkańców przyłączonych do sieci kanalizacyjnej i daje szansę znacznego zmniejszenia nakładów inwestycyjnych, jak i kosztów eksploatacji urządzeń technologicznych. Aby przeliczyć RLM na m3/h można posłużyć się tabelą nr 1 zawartą w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody.

Na podstawie uzyskanych od ekspertów informacji, dla uproszczenia przeliczeń, można przyjąć, że jeden mieszkaniec zużywa 90 do 150 l wody na dobę w zależności od standardu życia.

Główny Urząd Statystyczny, pod koniec 2010 roku opublikował raport dotyczący infrastruktury komunalnej w Polsce w roku 2009. W raporcie można znaleźć m.in. informacje dotyczące zużycia wody w gospodarstwach domowych, które jest podstawowym wyznacznikiem ilości odprowadzanych ścieków.

Wg tego raportu GUS ścieki odprowadzane do komunalnych oczyszczalni ścieków siecią kanalizacyjną pochodzą z:
◗ gospodarstw domowych (64,5%),
◗ budynków jednostek prowadzących działalność gospodarczą (27,1%),
◗ budynków użyteczności publicznej (8,4%).

...pełna wersja artykułu w PI 7-8/12