Porozumienie Branżowe na Rzecz Efektywności Energetycznej (POBE) opracowało kolejną analizę kosztów ogrzewania budynków jednorodzinnych w Polsce i przygotowania w nich ciepłej wody użytkowej – w II kwartale 2023 r., aktualizując tzw. kalkulator kosztów ogrzewania. Kalkulator POBE pozwala porównać koszty eksploatacji różnych źródeł ciepła i systemów grzewczych, a podstawą dokonywanej co kwartał aktualizacji są zmieniające się ceny paliw i energii dla gospodarstw domowych.

Różne źródła ciepła i systemy grzewcze

Na potrzeby analizy POBE są zestawiane koszty wytworzenia ciepła dla typowego domu jednorodzinnego przy wykorzystaniu różnych urządzeń i systemów grzewczych, w tym:

• kotłów: elektrycznego, gazowego, olejowego, węglowego, na kawałki drewna i granulat drzewny (pellet),
• pomp ciepła typu powietrze-woda oraz solanka-woda, instalacji grzejnikowej (temp. na zasilaniu 55^oC) oraz płaszczyznowego ogrzewania podłogowego (temp. na zasilaniu 35^oC).

Dodatkowo w zestawieniach kosztów brany jest pod uwagę ewentualny montaż mikroinstalacji fotowoltaicznej, np. o mocy 5 w budynkach o większych potrzebach energetycznych lub 3 kWp w budynkach zużywających mniej energii, która współpracuje z pompą ciepła.

Jak pokazują wyniki bieżącej analizy, montaż instalacji fotowoltaicznej, nawet o tak niewielkiej mocy, pozwala istotnie zredukować – o około połowę – koszty eksploatacji pompy ciepła, sprawiając, że jest ona zdecydowanie tańsza w użytkowaniu niż kocioł na paliwa kopalne (gazowy, węglowy czy olejowy) lub biomasę drzewną.

Skala oszczędności wynikających z eksploatacji pompy ciepła w układzie z fotowoltaiką zależy oczywiście od rodzaju kotła, z którym porównujemy pompę ciepła, typu pompy ciepła, sprawności źródła ciepła oraz temperatury zasilania (instalacji odbiorczej), ale także – od standardu energetycznego budynku.

Szczegółowe zestawienia kosztów, dla przykładowego budynku jednorodzinnego o powierzchni ogrzewanej 150 m² , zamieszkiwanego przez 4 osoby (typowa wielkość zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową), ilustrują przedstawione wykresy (rys. 1, 2 i 3).Różne standardy energetyczne domów

Standard energetyczny budynku, określany przez poziom zużycia energii użytkowej (EU), to bardzo ważny czynnik warunkujący koszty ogrzewania domu, który istotnie wpływa na całkowity koszt zaopatrzenia w ciepło. W prezentowanym zestawieniu POBE zostały uwzględnione trzy charakterystyczne poziomy zużycia energii użytkowej w przykładowym domu jednorodzinnym o powierzchni ogrzewanej 150 m² :

• około 80 kWh/(m² · rok) – w istniejącym budynku, który został poddany termomodernizacji (np. w ramach programu „Czyste Powietrze”) do standardu energetycznego określonego w Warunkach Technicznych obowiązujących od 1 stycznia 2017 r. (WT 2017), lub w budynku wzniesionym zgodnie z tym standardem;
• około 55 kWh/(m² · rok) – w nowym budynku, który spełnia standardy minimalne Warunków Technicznych obowiązujących od 1 stycznia 2021 r. (WT 2021);
• około 40 kWh/(m² · rok) – w nowym budynku, który spełnia standardy programu „Moje Ciepło” obowiązujące od 1 stycznia 2023 r., czyli charakteryzującym się lepszymi parametrami izolacyjności niż te określone w WT 2021.

Dużym wsparciem dla osób planujących poprawę standardu energetycznego swojego domu w celu obniżenia rachunków za ogrzewanie jest niewątpliwie wspomniany wyżej program NFOŚiGW „Czyste Powietrze”, który zapewnia znaczące dofinansowanie zarówno do inwestycji zwiększających izolacyjność istniejących budynków jednorodzinnych, jak i do wymiany starych urządzeń grzewczych na nowe, bardziej efektywne. Program „Moje Ciepło” pozwala z kolei uzyskać dofinansowanie do montażu pompy ciepła w nowych domach, pod warunkiem, że spełniają one podwyższone kryteria izolacyjności termicznej. Szczególnie dużym zainteresowaniem inwestorów cieszy się jednak nowa wersja programu „Mój Prąd”. Oprócz znanych już z poprzednich edycji dofinansowań do montażu domowej instalacji fotowoltaicznej, w „Mój Prąd” 5.0 przewidziano również istotne wsparcie (około 50% kosztów) do instalacji pomp ciepła.Bardzo przydatnym narzędziem we wstępnym oszacowaniu korzyści finansowych wynikających z termomodernizacji budynku, w tym wymiany źródła ciepła, jest kalkulator kosztów ogrzewania budynków jednorodzinnych przygotowany i aktualizowany co kwartał przez POBE. Jest on dostępny na stronie www.pobe.pl jako otwarty arkusz kalkulacyjny, co umożliwia wprowadzenie indywidualnych danych dotyczących budynków i ich wyposażenia w urządzenia grzewcze.

Dane dotyczące cen nośników energii

Analizując zmiany cen nośników energii w Polsce na przestrzeni ostatniego roku, które są wykorzystywane do ogrzewania budynków mieszkalnych i przygotowania ciepłej wody użytkowej, warto odnotować, że w miesiącach od stycznia do maja 2023 r. nastąpił nawet ponad 20-procentowy spadek cen paliw stałych. W 2022 r. mieliśmy tu stałą tendencję wzrostową. W najbliższych kilku miesiącach można prognozować pewną stabilizację na rynku cen paliw i nośników energii.

Dane dotyczące cen wykorzystane przy aktualizacji kalkulatora kosztów ogrzewania POBE pochodzą z raportu Polskiego Alarmu Smogowego z maja 2023 r., przygotowanego przez Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej CEM. Badanie cen paliw stałych zostało przeprowadzone w kwietniu 2023 r., z wykorzystaniem techniki typu „mystery calling” – osoby dzwoniące do składów opału podawały się za klientów planujących zakup.

W prezentowanej obecnie kwartalnej analizie kosztów ogrzewania budynków nie uwzględniono rządowych dopłat do ogrzewania, które obowiązywały w sezonie 2022/2023. Ponadto nie uwzględniono „zamrożonych” (niższych) cen energii elektrycznej, tylko przyjęto do kalkulacji ceny obowiązujące po przekroczeniu limitu zużycia 2 tys. (2,6 tys.) KWh rocznie.

Prognozy cen energii elektrycznej i ich relacji do ceny gazu

Jeśli chodzi o ceny energii elektrycznej w Polsce w najbliższym czasie, to zgodnie z zapowiedzią prezesa URE, już w 2024 r. należy się spodziewać ich spadku. Powinny być one niższe niż w tym roku, ale, niestety, nie tak niskie jak w 2020 r.

Dla oceny opłacalności różnych rozwiązań grzewczych, ważne są również długoterminowe prognozy dotyczące relacji cen nośników energii, szczególnie energii elektrycznej i gazu ziemnego. Komisja Europejska przygotowała taką długoterminową prognozę w scenariuszu cenowym REPowerEU oraz przedstawiła ją 27 kwietnia 2023 r., podczas ostatniego forum konsultacyjnego dotyczącego ekoprojektu dla grupy urządzeń centralnego ogrzewania wodnego. Prognoza ta pokazuje, że w przypadku budynków mieszkalnych w UE relacja ceny energii elektrycznej do ceny gazu będzie kształtować się następująco:
▪ w najbliższych latach w proporcji 2,5 : 1 (cena energii : cena gazu),
▪ po 2030 r. będzie przesuwać się w kierunku proporcji 2:1 (poziom w 2035 r.),
▪ po 2040 r. relacja ceny energii elektrycznej do ceny gazu wyniesie 1,7 : 1.

Choć z zestawienia wynika, że jednostkowa cena energii elektrycznej cały czas będzie wyższa niż gazu ziemnego, to oczywiście nie oznacza to wyższych kosztów ogrzewania w przypadku sprężarkowych pomp ciepła. Są to bowiem urządzenia, których sprawność wynosi kilkaset procent, natomiast średnioroczna sprawność kondensacyjnego kotła gazowego nie przekracza 100%. Przedstawione proporcje cen oznaczają, że przewidywane oszczędności kosztów ogrzewania w istniejących budynkach jednorodzinnych wyposażonych w pompę ciepła typu powietrze-woda o współczynniku SCOP = 3 w stosunku do ogrzewania kotłem gazowym wyniosą odpowiednio:
▪ od 20% (do 2030 r.),
▪ poprzez 33% (w 2035 r.),
▪ aż po ponad 43% (po 2040 r.).
W przypadku nowych budynków jednorodzinnych z ogrzewaniem podłogowym i pompą ciepła o współczynniku SCOP = 4, oszczędności te mogą w przyszłości sięgać odpowiednio: 37%, 50% oraz 57%.

Warto też wspomnieć, że według informacji opublikowanej w dniu 27 marca 2023 r. w dzienniku „Rzeczpospolita”, której źródłem są dostępne przecieki informacji z nowej Polityki Energetycznej Polski do 2040 r., zmiana strategii energetycznej ma pozwolić na coraz niższe koszty produkcji energii elektrycznej w naszym kraju. Podczas gdy w lutym br. średni koszt produkcji energii elektrycznej wyniósł w Polsce około 600 zł/MWh, w kolejnych latach będzie on ulegał znaczącemu obniżeniu:
▪ w 2025 r. ma to być 551 zł/MWh,
▪ w 2030 r. − 370 zł/MWh,
▪ w 2040 r. − 229 zł/MWh.

Arkusz kalkulacyjny osztów ogrzewania budynków w wersji „open source” jest dostępny na stronie internetowej POBE:
http://pobe.pl/kalkulator-pobe-koszty-ogrzewania-w-typowych-budynkach/

Porozumienie Branżowe Na Rzecz Efektywności Energetycznej
Więcej informacji o POBE: http://pobe.pl/
e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Facebook: https://www.facebook.com/PorozumieniePOBE
Twitter: https://twitter.com/POBEpl