Gospodarka ściekowa w gminach wiejskich, ze względu na duże rozproszenie zabudowy oraz zmienne ukształtowanie terenu, opiera się zwykle na kilku stosunkowo niewielkich oczyszczalniach grupowych (rzadko jest to jedna, duża zbiorowa oczyszczalnia), przyjmujących ścieki z jednej lub kilku wsi. Zasięg takich oczyszczalni ograniczony jest kosztami przepompowywania ścieków z lokalnych układów kanalizacyjnych, natomiast możliwość grupowania zależy w dużej mierze od wielkości i chłonności odbiornika.
W ostatnich latach obserwuje się w Polsce duży wzrost zainteresowania budową małych i przydomowych oczyszczalni ścieków. Wynika to z rosnącej świadomości ekologicznej społeczeństwa, a także z wejścia w życie Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 8 marca 1990 roku o samorządzie terytorialnym [DzU 1990 Nr 16, poz. 95] oraz Ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym i Prawa budowlane-go z dnia 7 lipca 1994 roku [DzU Nr 89, poz. 414 z późn. zm.]. Wszystkie omówione akty prawne nakazują, aby w pozwoleniu na budowę było określone gdzie będą odprowadzane ścieki bytowe w trakcie użytkowania budynków przez mieszkańców. Do niedawna najpopularniejszym sposobem odprowadzania ścieków, jeśli gospodarstwo nie miało dostępu do zbiorczego systemu odprowadzania ścieków, był wybieralny dół gnilny, czyli popularne szam-bo. Przy czym należy nadmienić, iż wiele tego typu obiektów było wykonane nieprawidłowo, czego skutkiem jest zanieczyszczenie gruntów oraz wód powierzchniowych i podziemnych. Szczególnie niebezpieczne jest skażenie wód podziemnych, gdyż zdolność ich samo-oczyszczania się jest dużo mniejsza niż wód powierzchniowych. Kontrola takich obiektów jest niezwykle trudna, a czasem wręcz niemożliwa. W związku z tym, jeśli to jest możliwe, należy zastąpić szambo przydomową oczyszczalnią, która będzie oczyszczać ścieki w miejscu ich powstania, a tym samym nie będzie stwarzać zagrożenia dla środowiska. W takim przypadku przyszły użytkownik staje przed dyle-matem, jaki system oczyszczania zastosować. Najczęściej jedynym kryterium wyboru oczyszczalni jest cena obiektu. Informacje podane w folderach reklamujących oczyszczalnie prze-ważnie są cząstkowe, tzn. wymienione są zalety obiektów, natomiast nie umieszcza się informacji na temat ich wad.
Obecnie dla gospodarstw indywidualnych najczęściej stosowanymi przydomowymi oczyszczalniami ścieków są drenaże rozsączające ścieki w gruncie. Jak już wspomniano jest to jeden z najtańszych systemów odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków w miejscu ich powstania. Obecnie dopuszczalne jest stosowa-nie tego typu systemów odprowadzenia ścieków do gruntu, jeśli ich ilość nie przekracza 5 m3·d-1(według Rozporządzenia Ministra Środowiska, [Rozporządzenie z dn. 8 lipca 2004 r.]). Jednak, aby taki system pracował efektywnie, ważne jest jego poprawne wykonanie i prawidłowa eksploatacja.
W zależności od warunków lokalnych wyróżnia się 4 najczęściej spotykane przypadki układu drenaży rozsączających:
- drenaż rozsączający położony w gruncie dobrze przepuszczalnym,
- drenaż rozsączający położony w gruncie mocno przepuszczalnym,
- drenaż rozsączający położony w gruncie słabo przepuszczalnym,
- drenaż rozsączający położony w kopcu filtracyjnym w terenie z wysoko położonym zwierciadłem wody gruntowej.
Drenaż rozsączający – definicja i zasada działania
Drenaż rosączający wykorzystywany jest najczęściej jako drugi lub trzeci stopień oczyszczenia ścieków po osadniku gnilnym lub złożu biologicznym. Stanowi on najczęściej układ podziemnych perforowanych drenów służących do wprowadzania do gruntu mechanicznie oczyszczonych ścieków w celu ich biologicznego oczyszczania. Ścieki w czasie infiltracji przez pory gruntu pod-legają oczyszczaniu wskutek zachodzących procesów fizycznych, biologicznych i chemicznych. Pod powierzchni filtracyjną, na powierzchni cząstek gruntu, wytwarza się pod wpływem rozwoju mikroorganizmów błona biologiczna. Organizmy zawarte w błonie dokonują rozkładu zanieczyszczeń zawartych w ściekach na substancje stałe i gazowe oraz mają przyrost własnej masy komórkowej. W gruncie pod drenażem zachodzą także chemiczne reakcje strącania zanieczyszczeń nie-organicznych. W strefie niepełnego nasycenia porów gruntowych wodą zachodzi w warunkach tlenowych nitryfikacja związków azotowych.
Efektywność oczyszczania ścieków za pomocą drenaży rozsączających zależy w głównej mierze od właściwości gruntu rodzimego znajdującego się pod układem drenów. Pełne tlenowe oczyszczanie ścieków zachodzi najlepiej w gruntach piaszczystych, o dobrej przepuszczalności, mających od 10 do 15% wolnych porów, co umożliwia dyfuzyjną wymianę powietrza z atmosfery.
...pełna wersja artykułu w PI 11/12
