Od kilku lat obserwujemy dynamiczny wzrost rynku kolektorów słonecznych w Polsce. Zgodnie z danymi publikowanymi przez ESTIF, wyniki sprzedaży osiągnięte w 2011 roku plasują nas na czwartym miejscu, za Niemcami, Włochami i Hiszpanią.

Bycie w czołówce europejskiej to na pewno powód do zadowolenia, tym bardziej, że jak dotąd, poza kilkoma wybranymi przypadkami w postaci regionalnych programów wsparcia, czy ogólnopolskim programem wsparcia prowadzonym przez NFOŚiGW, rozwój tego segmentu rynku, to przede wszystkim inicjatywa oddolna użytkowników.

Stosunkowo duża dynamika przyrostu, to też skutek w dalszym ciągu niskiej bazy, w odniesieniu do której porównuje się następne okresy sprzedaży. Jak w każdym przypadku, także kolektory słoneczne mają swoich zwolenników i przeciwników.

Energia słoneczna ma to do siebie, że jest dostępna zawsze w miejscu jej wykorzystania, nie trzeba jej wydobywać, dowozić, czy przesyłać w jakikolwiek inny sposób. To od użytkownika zależy, ile tej energii uda mu się przejąć i wykorzystać na własne cele. Nawet w dzień pochmurny energia słoneczna może być wychwycona, jako promieniowanie rozproszone, co prawda o mniejszym natężeniu, ale zawsze jej wykorzystanie nawet w mniejszym, dostępnym stopniu oznacza ograniczenie zapotrzebowania na energię z zewnątrz.

Pokazany na rys. 1 poziom nasłonecznienia w Europie wskazuje, że Polska ma warunki do stosowania kolektorów słonecznych, które nie odbiegają od warunków panujących w dużej części naszego kontynentu, a na pewno są porównywalne do warunków nasłonecznienie u naszych zachodnich sąsiadów, którzy są liderem w wykorzystaniu energii słonecznej, zarówno do wytwarzania ciepła, jak i energii elektrycznej. Oczywiście, nasłonecznienie terytorium Polski może się zmieniać z biegiem czasu. Dobrze to widać, porównując różne materiały źródłowe, gdzie nasłonecznienie poszczególnych regionów kraju różni się między sobą. Niemniej, można przyjąć, że całkowite roczne promieniowanie na obszarze Polski to ok. 950-1250 kWh/m2.Można przyjąć, że jest to równoważnik energii zawartej w 100 litrach oleju opałowego lub 100 m3 gazu ziemnego (źródło: PV GIS Komisja Europejska). Jest to ilość wystarczająca do efektywnego wykorzystania kolektorów słonecznych w naszym kraju. Należy pamiętać, że rozkład tego promieniowania nie jest równomierny, dlatego wydajność takiej instalacji może się różnić w zależności od jej lokalizacji. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez Agencję Użytkowania i Poszanowania Energii, 80% całkowitej ilości promieniowania słonecznego w Polsce przypada na wiosnę i lato (tj. od początku kwietnia do końca września). W miesiącach letnich czas promieniowania słonecznego wydłuża się do 16 godzin dziennie, podczas gdy w miesiącach zimowych jest mniejsze i redukuje się do 8 godzin dziennie. Przykładowa potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w Polsce została podana w tabeli.

Jak widać, potencjał do zastosowania kolektorów słonecznych w Polsce jest bardzo duży, szczególnie, jeżeli wyjdzie się z ich zastosowaniem szerzej, poza przygotowanie ciepłej wody użytkowej, także do centralnego ogrzewania czy wytwarzania ciepła przemysłowego i chłodu. Zostało to w pewnym stopniu uwzględnione w Krajowym Planie Działania do roku 2020 w zakresie energii ze źródeł odnawialnych. Zgodnie z założeniami przekazanymi przez Ministerstwo Gospodarki, chociaż w dalszym ciągu wydaje się niedocenianie udziału wytwarzania ciepła z OZE w całkowitym bilansie energetycznym państwa to zgodnie z tymi założeniami, przewidywana skumulowana powierzchnia kolektorów słonecznych w latach 2010-2020 ma wynieść ponad 14 mln m2. Obecnie liczbę zainstalowanych w Polsce kolektorów słonecznych szacuje się na ok. 1 mln m2, czyli nawet przy ostrożnym planowaniu, potencjał do rozwoju tego segmentu rynku wydaje się ogromny.

Tabela Potencjalna energia użyteczna w kWh/m2/rok w Polsce (źródło: AUiPE)

2. Przewidywana skumulowana powierzchnia kolektorów słonecznych w latach 2010-2020 (źródło: Ministerstwo Gospodarki)

W tym samym Krajowym Planie Działania w podziale sektora ciepła i chłodu na poszczególne technologie przewiduje 9% udział energii słonecznej, co też nie wydaje się celem nieosiągalnym, a nawet nieoszacowanym, uwzględniając wymienione wyżej nowe zakresy zastosowania kolektorów słonecznych do wytwarzania ciepła.

Biorąc to wszystko pod uwagę, nie można się dziwić tak dynamicznemu rozwojowi zastosowania tej technologii w Polsce. Zgodnie z danymi opublikowanymi przez ESTIF (European Solar Thermal Industry Federation), sprzedaż kolektorów słonecznych w Europie i związanych z nimi instalacji, w 2011 roku była na poziomie zbliżonym do roku poprzedniego, czyli 3,66 mln m2. Spadki zanotowano w większości krajów, przede wszystkim we Włoszech, Hiszpanii i Portugalii. Największe wzrosty zanotowano w Niemczech i w Polsce. Pomimo zawirowań gospodarczych, biorąc pod uwagę długoterminowe tendencje, w dalszym ciągu daje się zanotować wzrosty europejskiego rynku kolektorów słonecznych na poziomie 3,9% w ostatnich pięciu latach i 9% wzrostu w ostatnich dziesięciu latach. Pewne osłabienie dynamiki wzrostu wiąże się ze zjawiskiem nasycenia rynku kolektorów słonecznych w segmencie przygotowania ciepłej wody użytkowej. Dopiero stosunkowo niedawno zaczęto bardziej powszechnie stosować kolektory słoneczne do ogrzewania i wytwarzania ciepła procesowego w przemyśle, co pozwoliło na zwiększenie potencjału zastosowania kolektorów i utrzymanie tendencji wzrostowych rynku.

3. Przewidywany podział sektora ciepła i chłodu z OZE na poszczególne
technologie w roku 2020 (źródło: Ministerstwo Gospodarki)

Łączną moc zainstalowanych w Europie kolektorów słonecznych szacuje się na 26,3 GWth, co ma generować 18,8 TWh energii słonecznej z 37,5 mln m2 kolektorów. Branża związana z rynkiem kolektorów słonecznych zatrudniała ponad 32 tys. pracowników, a obroty przekroczyły 2,6 miliarda Euro. Dla porównania, w Polsce jest obecnie zainstalowane ok. 1 mln m2 kolektorów słonecznych o łącznej mocy ok. 710 MWth. Średnie tempo wzrostu tego sektora rynku w ciągu ostatnich 10 lat osiągnęło wielkość rzędu 40%.Wyniki corocznych badań rynku kolektorów słonecznych, prowadzonych przez Instytut Energetyki Odnawialnej pokazały, że w 2011 r. w Polsce sprzedano ogółem prawie 253,7 tys. m2kolektorów słonecznych. Kolektory słoneczne osiągnęły drugą pozycję, po energetyce wiatrowej, technologię OZE w Polsce pod kątem mocy zainstalowanej. Według tego samego raportu, przyrost nowych instalacji kolektorów słonecznych wyniósł 70% w odniesieniu do poprzedniego roku. Obroty na rynku wyniosły blisko 500 mln zł. Stowarzyszenie Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych jest nieco bardziej ostrożne w swoich szacunkach i wskazuje na ok. 40% wzrost rynku, niemniej jednak, w jednym i drugim wypadku mamy do czynienie z dużym dwucyfrowym wzrostem, co jest ewenementem na skalę europejską.

...pełna wersja artykułu w PI 12/12