Od wielu lat w branży instalacyjno-grzewczej trwa dyskusja na temat wprowadzenia obowiązku corocznych przeglądów urządzeń grzewczych. Dodatkowo jest sporo wątpliwości natury prawnej jeśli chodzi o praktyczne aspekty działalności serwisowej osób wykonujących pierwsze uruchomienie oraz przeglądy techniczne. Obecnie SPIUG podjął inicjatywę formalnego uregulowania tych kwestii, zwracając się do Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa.

Członkowie Stowarzyszenia Producentów i Importerów Urządzeń Grzewczych (SPIUG) oraz firmy niezrzeszone w organizacji wprowadzają do sprzedaży na rynek polski urządzenia grzewcze, w tym kotły gazowe oraz gazowe przepływowe podgrzewacze ciepłej wody, udzielając na nie gwarancji zgodnie z obowiązującymi w kraju przepisami. Często odpowiedzialność tych firm z tytułu gwarancji jest uzależniona od wykonania przez autoryzowanych serwisantów tzw. pierwszego uruchomienia i realizacji corocznych przeglądów urządzeń grzewczych. Zarówno pierwsze uruchomienie, jak i przeglądy dokonywane są obecnie na zlecenie klienta. W czasie pierwszego uruchomienia i przeglądów serwisowych serwisanci reprezentujący nasze firmy dokonują sprawdzenia:

• technicznej poprawności podłączenia urządzenia do instalacji zasilających i współpracujących z nim, w szczególności: gazowej, elektrycznej i zestawów powietrzno-spalinowych;
• stanu i poprawności działania elementów automatyki i zabezpieczeń urządzenia mających wpływ na bezpieczeństwo eksploatacji;
• przeprowadzają także konserwację urządzenia, sprawdzają parametry jego pracy i wykonują niezbędne regulacje.

Producenci i importerzy urządzeń grzewczych uzależniają udzielenie autoryzacji osobom świadczącym usługi serwisowe od posiadania przez nie co najmniej tzw. uprawnień eksploatacyjnych: elektrycznych i gazowych, a także ukończenia szkoleń serwisowych z zakresu budowy, działania, sprawdzania i regulacji urządzeń.

Przeglądy serwisowe – problemy prawne

Członkowie SPIUG często są pytani przez współpracujących z nimi serwisantów o wyjaśnienie problemów natury prawnej dotyczących ich działalności serwisowej. Z uwagi na to, że są to pytania powtarzane od wielu lat, SPIUG wystąpił do Ministerstwa Infrastruktury i Budownictwa z inicjatywą uregulowania spraw związanych z obowiązkiem dokonywania przeglądów okresowych urządzeń grzewczych. Swego czasu SPIUG zwróciło się do Ministerstwa Infrastruktury o zajęcie jednoznacznego stanowiska wobec dylematów autoryzowanych instalatorów i dostawców urządzeń grzewczych, co, jak liczyliśmy, miało rozwiać ich wątpliwości oraz przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa eksploatacji urządzeń. Katalog pytań przekazany do ówczesnego Ministerstwa Infrastruktury obejmował następujące kwestie:

• czy serwisant ma obowiązek i umocowanie w obowiązującym prawie, aby sprawdzić:

– czy urządzenie zostało zamontowane zgodnie z obowiązującymi przepisami i normami,

– czy inwestor (właściciel urządzenia) posiada dokumenty potwierdzające odbiory techniczne związanych z pracą urządzenia instalacji: elektrycznej, gazowej, wentylacyjnej i kominowej;

• czy zgodnie z prawem serwisant ma obowiązek odmówić dokonania czynności serwisowych (uruchomienia, przeglądu urządzenia), jeżeli jego zdaniem nie zostały zachowane przepisy dotyczące:

– wymagań technicznych w stosunku do pomieszczenia, w którym zamontowano urządzenie,

– miejsca montażu urządzenia,

– wykonania instalacji, do której podłączono urządzenie, np. gazowej czy powietrznospalinowej;

• czy na serwisancie dokonującym uruchomienia spoczywa odpowiedzialność prawna za skutki wynikające z montażu urządzenia niezgodnie z przepisami prawa budowlanego i norm?

Obecnie, przy okazji prac nad nowym Kodeksem urbanistyczno-budowlanym i przygotowywaniem związanych z nim przepisów wykonawczych, pojawia się możliwość uporządkowania spraw związanych z obowiązkiem okresowych przeglądów pracujących w budynkach urządzeń grzewczych.

Biorąc pod uwagę fakt, że co roku obserwuje się szereg negatywnych zjawisk, które kończą się śmiercią lub uszczerbkiem na zdrowiu użytkowników urządzeń grzewczych, użytkowanych często w zmiennych warunkach eksploatacyjnych (zapylenie, wietrzność itd.), SPIUG zgłosiło postulat ujednolicenia przepisów i wprowadzenia obligatoryjnych okresowych, corocznych przeglądów serwisowych dla wszystkich gazowych, węglowych i biomasowych urządzeń grzewczych – czyli wszędzie tam, gdzie istnieje niebezpieczeństwo zaczadzenia w wyniku niewłaściwych warunków eksploatacyjnych. Obecnie inicjatywa została rozszerzona także o zapisy mające na celu ograniczenie zanieczyszczenia powietrza wywołanego przez kotły grzewcze.

W celu poprawy jakości powietrza

Korzystając ze społecznej potrzeby walki ze smogiem, SPIUG w porozumieniu z przedstawicielami jednostek samorządu terytorialnego przygotował dodatkową inicjatywę – stanowisko dotyczące zmian Prawa budowalnego (dalej w skrócie p.b.) i Prawa ochrony środowiska (dalej w skrócie p.o.ś.), a także propozycje pod kątem kontroli wynikającej z uchwały antysmogowej. Propozycja modyfikacji p.b. i p.o.ś. ma na celu umożliwienie kontroli urządzeń grzewczych przez odpowiednie służby. Zmiana prawa jest wymagana m.in. w tym celu, aby możliwe było skuteczne wprowadzenie na Śląsku i w innych regionach zagrożonych występowaniem nadmiernych zanieczyszczeń powietrza tzw. uchwały antysmogowej, której projekt założeń został wypracowany przez zespół ekspertów.

Z tego tytułu zaproponowano zapisy w p.b. dotyczące tego zagadnienia, które brzmią następująco:

Obiekty budowlane powinny być w czasie ich użytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli okresowej, co najmniej raz na dwa lata, polegającej na sprawdzeniu stanu technicznego:

– elementów budynku, budowli i instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników występujących podczas użytkowania obiektu;

– instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska;

– instalacji gazowych, urządzeń gazowych i olejowych oraz przewodów kominowych (dymowych, spalinowych i wentylacyjnych).

Zgodnie z propozycją, przeglądu urządzenia grzewczego oraz instalacji z nim współpracujących, polegającego na sprawdzeniu stanu technicznego i parametrów emisji, określonych w trybie uchwały podjętej w oparciu o art. 96 p.o.ś., należałoby dokonywać w odstępach nie krótszych niż raz na dwa lata.

Zaproponowana wstępnie częstotliwość kontroli co dwa lata została przedstawiona na wzór funkcjonującego w Niemczech rozporządzenia 1.BlmSchV dotyczącego małych i średnich urządzeń paleniskowych.

SPIUG zarekomendował także przeprowadzanie przeglądu nie później niż przed ponownym uruchomieniem urządzenia w sezonie grzewczym.

Za orientacyjny moment rozpoczęcia sezonu można by przyjąć datę 1 października danego roku. Ponadto SPIUG zarekomendował stworzenie przepisów regulujących kontrolę stosowania paliw do ogrzewania w domach. W tym przypadku można by przygotować regulacje, które pozwoliłyby wydziałom środowiska jednostek samorządu terytorialnego wymagać od właścicieli obiektów informacji o sposobie ogrzewania budynków – umowa z dostawcą gazu, oleju opałowego, ogrzewanie własne w oparciu o OZE, informacja o zakupie węgla (jakiego) etc. Taka informacja byłaby wymagana do pełnej dokumentacji budynku.

Uprawnienia osób kontrolujących

Bardzo ważne jest zdefiniowanie uprawnień dla osób, które byłyby upoważnione do przeprowadzania kontroli instalacji i urządzeń grzewczych. Dlatego też oddzielnie określono wymagania, co do osób sprawdzających stan instalacji i stan urządzeń grzewczych.

Kontrola instalacji. Zaproponowano, że kontrole instalacji, określone w trybie uchwały podjętej w oparciu o p.o.ś., powinny przeprowadzać:

• osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim – w odniesieniu do przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych;
• podmioty upoważnione do kontroli realizacji zapisów uchwały podjętej w oparciu o p.o.ś.

Według złożonej propozycji kontrolę parametrów emisji z instalacji grzewczych określonych w p.o.ś. powinny przeprowadzać:

• osoby posiadające kwalifikacje mistrza w rzemiośle kominiarskim – w odniesieniu do przewodów dymowych oraz grawitacyjnych przewodów spalinowych i wentylacyjnych;
• interwencyjnie, w trybie przepisów p.o.ś., pracownicy laboratoriów posiadających właściwą akredytację Polskiego Centrum Akredytacji lub innej jednostki akredytującej w Europie, będącej sygnatariuszem wielostronnego porozumienia o wzajemnym uznawaniu akredytacji EA (European cooperation for Accreditation), działający na zlecenie organu upoważnionego do kontroli w związku z realizacją obowiązków wynikających z uchwały podjętej w oparciu o p.o.ś.

Z tej zmiany wynikałaby również możliwość rozszerzenia katalogu uchybień zagrożonych grzywną w art. 93 p.o.ś.

Oba zabiegi byłyby powiązane z kluczowym rozszerzeniem art. 96 p.o.ś., w którym zaproponowano dodanie określenia trybu kontroli i nadzoru nad instalacjami, dotyczącego:

• wymaganego okresu przeprowadzenia oględzin instalacji;
• wymaganego okresu wykonania pomiarów emisji z instalacji;
• rodzaju urządzeń pomiarowych i ich dopuszczalnych niepewności pomiarowych;
• liczby i usytuowania otworów pomiarowych w instalacji spalinowej;
• procedury prowadzenia pomiarów instalacji;
• okresu dostosowania instalacji, w której stwierdzono uchybienia, w zakresie niezbędnym do kontroli realizacji uchwały i zgodnie z p.b.

Kontrola urządzeń. Kontrola polegająca na sprawdzeniu stanu technicznego urządzenia grzewczego powinna dotyczyć bezpieczeństwa jego dalszego użytkowania oraz potwierdzenia deklarowanej przez producenta wydajności energetycznej, z uwzględnieniem:

• sprawdzenia szczelności wbudowanych elementów gazowych, jak np. regulacyjny zawór gazowy, oraz zastosowanych połączeń z instalacją gazową, a także z palnikiem gazowym;
• sprawdzenia szczelności systemu kominowego powietrzno-spalinowego typu SPS lub ciągu kominowego w urządzeniach z otwartą komorą spalania;
• sprawdzenia sprawności energetycznej urządzenia grzewczego potwierdzonej wydrukiem z certyfikowanego urządzenia pomiarowego;
• sprawdzenia zabezpieczeń termicznych i ciśnieniowych urządzenia grzewczego;
• w przypadku urządzeń gazowych i olejowych pobierających powietrze do spalania z pomieszczenia zainstalowania – kontroli prawidłowości dopływu powietrza do spalania.

Nowelizacja WT

Podjęte przez Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa prace nad nowelizacją Warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie wchodzą w końcową fazę, dlatego SPIUG jako reprezentant branży instalacyjno-grzewczej w Polsce zweryfikował aktualny stan obowiązujących przepisów. W rezultacie uznano, że konieczne jest zaproponowanie uaktualnienia złożonych wcześniej propozycji zmian ww. przepisów. Wynika to z weryfikacji tych założeń w oparciu o stan aktualnie obowiązujących przepisów. Proponowane zmiany mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa użytkowników, przy równoczesnym uregulowaniu zasad stosowania najnowszych rozwiązań technicznych.

Utrzymująca się od wielu lat na wysokim poziomie liczba zatruć spowodowanych niewłaściwą eksploatacją urządzeń grzewczych stanowi potwierdzenie potrzeby modyfikacji zasad dotyczących okresowych przeglądów instalacji i urządzeń grzewczych. Trzeba tego dokonać na wzór innych instalacji i urządzeń, gdzie odpowiedni stan i właściwa eksploatacja jest podstawą bezpieczeństwa użytkowników.

Powyższe zmiany z pewnością zaowocują zmniejszeniem liczby opisywanych szeroko w prasie przypadków zaczadzenia, czasami nawet całych rodzin, w okresie jesienno-zimowym oraz przyczynią się wydatnie do ograniczenia zanieczyszczeń powietrza przez indywidualne urządzenia grzewcze.

Z ostatniej chwili: z uwagi na zakres działań zawartych w inicjatywie SPIUG, Ministerstwo Infrastruktury i Budownictwa przekazało, ze swoją rekomendacją, projekt zapisów dotyczących przeglądów urządzeń grzewczych do Ministerstwa Energii. Ministerstwo to będzie dalej procedowało propozycje regulacji w obszarze okresowych przeglądów urządzeń grzewczych.

Autor: Janusz Starościk