Prezentujemy już trzeci z cyklu artykułów w tematyce stosowania norm technicznych. W tej części wyjaśniamy następujące zagadnienia:

• powołanie normy w przepisach prawa,
• rodzaje powołań normy,
• kwestia prawidłowego sposobu sformułowania odesłania do normy,
• powołanie normy w przepisie rangi ustawowej,
• związanie treścią normy na podstawie umowy.

Powołanie normy w przepisach prawa – geneza
Powołanie się na normę w przepisie prawa stanowi tzw. pozasystemowe odesłanie prawne, tj. odesłanie przepisu prawnego do innych reguł, nienależących do systemu prawa – w tym przypadku do reguł wiedzy w postaci norm technicznych. Odesłania takie są istotne i konieczne dla przepisów technicznych ustanawiających wymagania techniczne. Prawidłowa interpretacja i realizacja tych przepisów wymaga bowiem wiedzy specjalistycznej (inżynieryjno-technicznej), której bieżący poziom odzwierciedlony jest właśnie w normach technicznych.

Kwestia powołania normy technicznej w przepisach prawa została ustandaryzowana w normie PN-EN 45020 Normalizacja i dziedziny związane / Terminologia ogólna [1]. Norma ta jest tłumaczeniem (bez jakichkolwiek zmian) angielskiej wersji Normy Europejskiej EN 45020:2006, która z kolei stanowi wprowadzenie (bez jakichkolwiek zmian) Przewodnika ISO/IEC 2:2004.

Przewodnik ISO/IEC 2:2004 zawiera ogólne terminy i definicje dotyczące normalizacji i związanych z nią działań. Ma on zasadniczo przyczynić się do wzajemnego zrozumienia między członkami ISO i IEC oraz różnymi agencjami rządowymi i pozarządowymi zaangażowanymi w normalizację na poziomie międzynarodowym, regionalnym i krajowym. Powinien również stanowić odpowiednie źródło do nauczania i odniesienia, obejmujące w skrócie podstawowe teoretyczne i praktyczne zasady normalizacji, certyfikacji czy akredytacji laboratoriów.

Warto w tym miejscu wskazać, że zasada opierania się na normach w przypadku przepisów technicznych została przyjęta przez Światową Organizację Handlu (WTO), której członkiem, a zarazem członkiem-założycielem od 1995 r. jest Rzeczpospolita Polska. W pkt 2.4 Porozumienia WTO w sprawie barier technicznych w handlu (Agreement on Technical Barriers to Trade [2]) czytamy (podkreślenie własne):

Fragment ten można przetłumaczyć następująco (podkreślenia własne):

Pamiętajmy przy tym, że Polska Norma może być i bardzo często jest wprowadzeniem normy międzynarodowej lub normy europejskiej, która sama wprowadza normę międzynarodową. Znajduje to swoją podstawę prawną w ustawie o normalizacji [3]:

Powołanie normy w przepisach prawa – pojęcie i rodzaje
Według normy PN-EN 45020 [1] przez powołanie się na normę w przepisie prawa należy rozumieć powołanie się na jedną lub więcej norm zastępujące szczegółowe postanowienia przepisu.

Należy przy tym stale pamiętać, że w obecnym stanie prawnym powołanie się na Polską Normę w przepisie prawnym nie zmienia jej dobrowolnego statusu (wątek ten omówimy szczegółowo w dalszej części artykułu), a powołania się na normę w przepisie nie należy utożsamiać z przywołaniem treści normy technicznej w przepisie prawnym, tj. z sytuacją, gdy treść danej normy technicznej została skopiowana i przeniesiona do przepisu/przepisów prawa.

Często zamiast szczegółowo formułować treść przepisu, czyni się go ogólnym, wyrażającym bezpośrednio intencję ustawodawcy, czyli cel regulacji lub oczekiwane rezultaty, np. określając najważniejsze wymagania, a jako sposób ich spełnienia wskazuje się np. odpowiednie normy. Taki sposób tworzenia prawa czyni je przejrzystszym, bardziej uniwersalnym i wspierającym innowacje. Dzięki temu prawo jest stabilniejsze, a powołane normy wyrażają aktualną uznaną praktykę i reguły techniczne. Odnośnie do sposobu powołania się na normy, w pkt. 11.1 normy PN-EN 45020 [1] znajdziemy dwie istotne uwagi:

Rodzaje powołania się na normy w przepisach prawa według pkt. 11.2–11.3 normy PN-EN 45020 [1] mogą być następujące:Preferowany sposób sformułowania powołania
Z uwagi na przyjęty w polskim i unijnym prawodawstwie technicznym system dobrowolności stosowania norm oraz wymaganą cechę transparentności prawa (tzw. zasada pewności prawa) preferowanym sposobem powoływania norm w przepisach prawa powinno być powołanie ogólne, niedatowane i wskazujące, ewentualnie połączone z bardziej ogólnym postanowieniem prawnym odnoszącym się do poziomu techniki.

Przykład powołań niedatowanych i wskazujących, będących przy tym powołaniami ogólnymi, znajdziemy w przepisach oceny zgodności traktujących o domniemaniu zgodności. Przykładowo art. 12 ust. 1 dyrektywy ciśnieniowej 2014/68/UE, implementowany do przepisów krajowych, stanowi następująco [4]:

Ze wskazanego powołania wynika, że możliwym, ale nie jedynym sposobem spełnienia zasadniczych wymagań bezpieczeństwa dla urządzeń ciśnieniowych lub zespołów jest osiągnięcie zgodności z normami zharmonizowanymi, do których odniesienie opublikowano w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Z uwagi na wielość tych norm – 228 norm zharmonizowanych do dyrektywy PED (według wykazu ze strony internetowej PKN z dnia 30.06.2024 r. [5]) – oraz możliwość częstej ich zmiany w przepisie zastosowano powołanie ogólne i niedatowane do wszelkich norm przyjętych przez europejską organizację normalizacyjną na podstawie złożonego przez Komisję Europejską wniosku do celów zastosowania prawodawstwa harmonizacyjnego UE oraz opublikowanych w Dzienniku Urzędowym UE. Zastosowanie takiej normy lub norm ułatwia wykazanie zgodności urządzenia lub zespołu, ale nadal pozostaje dobrowolną decyzją producenta.

Jak wspomniano wcześniej, zastosowanie takiego rodzaju powołania odpowiada modelowi nowego podejścia do tworzenia prawodawstwa technicznego w Unii Europejskiej. Prawo określa zasadnicze wymagania (wskazuje zagrożenia, którymi należy się zająć, lub wyniki, które należy osiągnąć), natomiast normy techniczne stanowią rozwiązania techniczne, a zatem środek spełnienia wymagań prawnych. Dzięki temu prawo nie musi się zmieniać (zmiana prawa jest trudniejsza i bardziej sformalizowana), zmieniają się natomiast normy techniczne (zmiana jest łatwiejsza i mniej sformalizowana), których aktualizowanie wpisane jest w ich istotę – normy mają odzwierciedlać bieżący poziom nauki, techniki oraz praktyki.

Natomiast przykład „prawie” prawidłowo sformułowanego odwołania do normy znajdziemy np. w § 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowych wymagań technicznych dla stacji wodoru [6]:

Wymienione powołanie normy stanowi powołanie wskazujące i niedatowane połączone z bardziej ogólnym postanowieniem prawnym odnoszącym się do aktualnego poziomu techniki. Wymaganiem prawnym jest spełnienie wymagań technicznych zgodnych z aktualnym poziomem wiedzy i najlepszą praktyką, natomiast normy ISO 19880-1 i PN-EN 17127 stanowią wskazane rozwiązania techniczne umożliwiające spełnienie wymagania prawnego. Z powołania wynika, że jednym z możliwych i zalecanych sposobów spełnienia odpowiednich wymagań przepisu technicznego jest osiągnięcie zgodności z normami ISO 19880-1 i PN-EN 17127. Normy te odzwierciedlają aktualny i uznany poziom techniki, dlatego są wskazane do stosowania.

Użyty w przepisie termin „w szczególności” z jednej strony tworzy katalog otwarty możliwych do zastosowania specyfikacji technicznych, z drugiej strony rozumiany w języku polskim jako „zwłaszcza, przede wszystkim, głównie”, wskazuje przykłady specyfikacji będących aktualnym wzorem do stosowania w przypadku stacji wodorowych. Ponadto niedatowany sposób odesłania do norm ISO 19880-1 i PN-EN 17127 w związku z możliwymi nowelizacjami tych norm nie wymaga nowelizowania rozporządzenia [6]. Na przykład norma PN-EN 17127 ma już trzy wersje: PN-EN 17127:2019-02, PN-EN 17127:2021-04 i PN-EN 17127:2024-07.

Napisaliśmy, że analizowany przepis stanowi przykład „prawie” prawidłowo sformułowanego odwołania do normy z uwagi na to, że we wskazanym przepisie odwołano się do normy międzynarodowej ISO 19880-1 wydanej w języku angielskim. Natomiast zgodnie z art. 5 ust. 4 ustawy o normalizacji [3] „Polskie Normy mogą być powoływane w przepisach prawnych po ich opublikowaniu w języku polskim”. Stanowi to oczywiste naruszenie tego przepisu, wskazana norma nie jest bowiem ani Polską Normą, ani nie jest opublikowana w języku polskim. Jednakże decyzja prawodawcy wydaje się uzasadniona. Primo, obowiązuje zasada dobrowolności stosowania norm. Secundo, korzystniejszą sytuacją prawną dla podmiotu obowiązanego do spełnienia wymagań prawnych jest podanie jakiejkolwiek rekomendowanej specyfikacji, nawet w języku angielskim, niż żadnej.

Notabene, aktualną praktyką wprowadzania Polskich Norm jest stosowanie tzw. norm okładkowych, czyli norm w języku angielskim z tytułem i oznaczeniem jako Polska Norma. Pozytywną stroną takiego działania jest unikanie błędów i niejasności językowych oraz utrzymanie terminologii branżowej, dla której na świecie jest dostępna wiedza i literatura w języku głównie angielskim.

Wracając do meritum, należy podkreślić, że wspomniany § 2 rozporządzenia [6] stanowi przepis prawa określony w akcie normatywnym rangi rozporządzenia, nie ustawy. Natomiast rozporządzenie [6] zostało wydane na podstawie upoważnienia ustawowego zawartego w ustawie o elektromobilności i paliwach alternatywnych [7]. Art. 29a ust. 3 ustawy [7]:

Art. 29d ustawy [7]:

Przepisy rozporządzenia [6], w tym jego § 2, określają szczegółowe wymagania techniczne dla stacji wodoru, natomiast art. 29a ust. 3 oraz art. 29d ustawy [7] zawiera niejako wytyczne celowościowe do interpretacji wymagań technicznych określonych w rozporządzeniu (w tym § 2), tj.

• Bezpieczeństwo użytkowników;
• Bezpieczeństwo pożarowe;
• Dostęp dla osób niepełnosprawnych;
• Właściwy stan techniczny wykorzystywanej infrastruktury;
• Bezpieczeństwa funkcjonowania i korzystania ze stacji;
• Standaryzacja rozwiązań technicznych.

Niepreferowany sposób sformułowania powołania
Niezalecanym sposobem powoływania norm w przepisach prawa jest powołanie datowane lub wyłączne. Przy datowanym powołaniu późniejsze nowelizacje tej normy nie mogą być stosowane, dopóki dany przepis prawa nie zostanie zmieniony. Natomiast powołanie wyłączne powoduje, że jedynym sposobem spełnienia odpowiednich wymagań przepisu technicznego jest osiągnięcie zgodności z normą, na którą się powołano. Powołanie takie występuje, gdy w treści przepisu prawnego wyrażono nakaz zastosowania danej normy poprzez użycie sformułowań typu „spełnia”, „należy”, „powinien” lub przez użycie formy zdania stwierdzającego (przykłady fikcyjne: poziom zawartości wodoru wyznacza się zgodnie z PN… / poziom promieniowania określa się według PN-EN…). Mamy wówczas do czynienia z tzw. normą obligatoryjną.

Norma obligatoryjna według pkt. 11.4 normy PN-EN 45020 [1] to:

Przykłady powołań wyłącznych i datowanych znajdziemy w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [8] wydanym na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 1) ustawy – Prawo budowlane [9]. Rozporządzenie zostało napisane w taki sposób, że powołania się na Polskie Normy w treści przepisów wyrażono w sposób ogólny (powołania wskazują jedynie na zgodność z „Polską Normą” lub z „Polskimi Normami”). Natomiast w załączniku nr 1 do rozporządzenia odnajdziemy powołania wyłączne, gdzie zawarto wykaz Polskich Norm z określeniem miejsca powołania normy w konkretnym przepisie rozporządzenia oraz wskazano numer i tytuł normy do tego przepisu się odnoszący. Na przykład § 133 ust. 3 rozporządzenia wraz z pkt 14 Załącznika nr 1 do rozporządzenia na pierwszy rzut oka wydają się „nakazywać” stosowanie określonych Polskich Norm w przypadku wodnych instalacji grzewczych.

W praktyce UDT przepis ten ma znaczenie z uwagi na regulowanie kwestii projektu zabezpieczeń kotłów grzewczych podlegających dozorowi technicznemu. Wykładnia systemowa (analizujemy inne obowiązujące akty normatywne oraz ich hierarchię) oraz historyczna norm prawnych (badamy wcześniejsze wersje przepisów prawa), biorąca pod uwagę regulację aktualnej i poprzednio obowiązującej ustawy o normalizacji i ustawy Prawo budowlane, oraz okoliczność powołania normy w akcie normatywnym rangi rozporządzenia, prowadzi do wniosku o dobrowolnym charakterze norm PN-B-02413:1991, PN-B-02414:1999, PN-B-02415:1991, PN-B-02416:1991 jako zalecanych specyfikacji technicznych w przypadku zabezpieczenia instalacji grzewczych przed nadmiernym wzrostem ciśnienia i temperatury. Oznacza to, że jest preferowane zastosować wskazane tu normy, jednakże podmiot obowiązany może zastosować inne rozwiązania techniczne dla instalacja grzewczych - co najmniej równoważne albo o wyższym standardzie bezpieczeństwa.

W części I naszej serii artykułów o stosowaniu norm [10] poddano analizie prawnej aktualną ustawę o normalizacji z 2002 r. oraz poprzednio obowiązującą ustawę o normalizacji z 1993 r. Podkreśliliśmy tam, że w aktualnym stanie prawnym usunięto regulację o obowiązku stosowania norm, która istniała na mocy art. 19 poprzedniej i nieobowiązującej już ustawy z 1993 r., oraz że aktualna ustawa o normalizacji wprowadziła zasadę całkowitej dobrowolności stosowania norm bez jakichkolwiek wyjątków. Zachęcamy do zapoznania się z całym artykułem [10]. W tym miejscu analizie poddamy zmianę treści art. 5 ust. 1 ustawy – Prawo budowlane [11, 12] w związku z uchwaleniem nowej ustawy o normalizacji z 2002 r. [3]. Przepis ten ustanawia kryteria, jakie powinny spełniać obiekty budowlane w Polsce. Jest to przepis zasadniczy wyznaczający ogólną regułę wymagań dla obiektów budowlanych w Polsce. Przed wejściem w życie nowej ustawy o normalizacji jednym z kryteriów wymagań dla obiektów budowlanych były Polskie Normy. Do 10 lipca 2003 r. obowiązywała następująca treść art. 5 ust. 1 (przywołujemy tylko początkową treść przepisu – podkreślenia własne) [11]:

W dniu 1 stycznia 2003 r. wchodzi w życie ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji [3], a następnie w dniu 11 lipca 2003 r. ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane [12], która wprowadza następującą treść przepisu art. 5 ust. 1:

Powołanie się na Polskie Normy usunięto z przepisu ustawy, a aktualna treść art. 5 ust. 1 zasadniczo się nie zmieniła. Odesłanie do norm technicznych na poziomie rangi ustawy straciło swoją podstawę prawną, a pozostało jedynie na poziomie rangi rozporządzenia. W tym kontekście warto przywołać raz jeszcze stanowisko w kwestii dobrowolności stosowania norm technicznych wydane przez PKN w dniu 28.10.2010 r., pkt 2 (podkreślenia własne) [13]:

A zatem w prawie budowlanym mamy do czynienia z sytuacją, w której powołania wyłączne na normy techniczne znajdują się w akcie normatywnym rangi rozporządzenia, natomiast ustawodawca zrezygnował z wyraźnego powołania się na Polskie Normy w ustawie, co pokazuje analiza historyczna poprzednich wersji przepisów. Bez posiadania powyższej wiedzy treść przepisu § 133 ust. 3 wraz z pkt 14 Załącznika nr 1 do rozporządzenia [8] mogłaby natomiast nasunąć wniosek o obligatoryjności np. normy PN-B-02415:1991 w przypadku zabezpieczenia instalacji grzewczej. Sformułowaniu „powinien” („Instalacja ogrzewcza wodna powinna…”) bliżej jest bowiem do pojęcia „musi” niż do pojęcia „może”, zarówno w sensie prawnym, jak i językowym. Taki wniosek byłby też zgodny z wytycznymi językowymi ISO i IEC wydanymi w ramach dyrektywy ISO/IEC Część 2 z 2011 r. pt. „Principles and rules for the structure and drafting of ISO and IEC documents” [14] – wersja polska dyrektywy ISO/IEC, Część 2 pt. „Zasady i reguły dotyczące struktury i redagowania dokumentów ISO i IEC”, wydanie PKN z grudnia 2021 r. [15], które starają się „znormalizować” język użyty w normach, a terminowi „powinien” nadają rangę wymagania, jak podano w tabeli 1.

Tab. 1. Zasady i reguły dotyczące struktury i redagowania dokumentów ISO i IECŹródło: czasopismo „Kan Brief” nr 2/15 wydawane przez Kommission Arbeitsschutz und Normung, niemiecką Komisję Bezpieczeństwa Pracy i Normalizacji, która ma za zadanie wspierać prace normalizacyjne z perspektywy bezpieczeństwa i higieny pracy [16]Treść § 133 ust. 3 rozporządzenia wraz z pkt 14 Załącznika [8] i podobne w swojej treści przepisy prawa należy zatem interpretować, biorąc pod uwagę inne zasadnicze akty normatywne i hierarchię tych aktów (nadrzędność ustawy nad rozporządzeniem) oraz zasadę dobrowolności stosowania norm wprowadzoną do polskiego porządku prawnego w 2003 r.

Powołanie wyłączne w ustawie – obowiązek stosowania normy?
Wracając do zasady dobrowolności stosowania norm, analogiczne stanowisko jak PKN [13, 17] przyjmują przedstawiciele nauki oraz judykatura [18, 19]. Prof. dr hab. Bogdan Fischer w swojej książce pt. Prawne aspekty norm technicznych. Normalizacja jako wsparcie legislacji administracyjnej [18] wskazuje m.in.:

Taki wyjątkowy przypadek możemy nazwać normą (techniczną) obligatoryjną rangi ustawowej. Przykład taki znajdziemy w ustawie – Prawo ochrony środowiska [20]. Artykuł 3 pkt 26a) i 32b) ustawy stanowi, że (podkreślenia własne):

Mamy tutaj do czynienia z powołaniem wyłącznym, ogólnym i niedatowanym. W powyższym przypadku istnieje zatem obowiązek zastosowania aktualnej Polskiej Normy – przy czym obowiązek stosowania określonej PN jest tutaj ograniczony do zakresu i przedmiotu regulowanego przez wskazane wyżej przepisy prawa. Gdyby w ustawie użyto powołania datowanego, należałoby użyć konkretnej i wskazanej w ustawie normy.

Dostępność norm technicznych
Innym aspektem problemu powoływania norm w przepisach jest kwestia dostępności norm technicznych. Obowiązek stosowania normy technicznej w przypadku powołania wyłącznego w przepisie prawa budzi wątpliwości z uwagi na to, że skorzystanie z zastosowania takiej normy wymaga uiszczenia opłaty (treść normy technicznej nie jest dostępna analogicznie do treści aktu normatywnego). Ze względu na swój status normy techniczne stanowią istotne wsparcie dla legislacji, jednakże czy korzystanie przez ustawodawcę z powołań wyłącznych da się pogodzić z podstawową zasadą państwa prawa wyrażoną zasadami pewności prawa lub zasadą zaufania do państwa i stanowionego przez niego prawa? Zasada ta zakłada m.in., że wszystkie akty normatywne powinny być publikowane w sposób umożliwiający każdemu zapoznanie się z treścią norm prawnych. Dopiero gdy ktoś miał możliwość zapoznania się z prawem, może spełnić obowiązek prawny lub zostać pociągnięty do odpowiedzialności. Ale jak do tej zasady ma się brak publicznego dostępu do treści normy technicznej, do której odsyła przepis prawa? Czy takie prawo powinno obowiązywać? Zapewne przypadek ten wymagałby osobnej i obszernej analizy z punktu widzenia prawa konstytucyjnego i źródeł prawa, jednakże w innych krajach istnieją rozwiązania mogące usunąć ten problem. Przykładowo we Francji przepisy prawa dot. normalizacji zobowiązują francuską organizację normalizacyjną do bezpłatnego udostępniania w internecie norm uznanych za obowiązujące [21]. Natomiast PKN w swoim artykule o „Powoływaniu się na normy w przepisach ” proponuje: „Być może prawodawca powinien poddać pod rozwagę rozwiązanie w postaci wprowadzenia ulg finansowych dla zainteresowanych, poprzez możliwość zastosowania premii podatkowej od zakupionych legalnie norm powołanych w przepisach prawnych” [17].

Związanie treścią normy technicznej w umowie
Dotychczasowe rozważania na temat obligatoryjności norm technicznych dotyczyły wyłącznie powołania się na te normy w przepisach prawa. Omawialiśmy temat z punktu widzenia prawa publicznego, którego zadaniem jest ochrona interesu publicznego w postaci bezpieczeństwa i ochrony takich wartości jak życie, zdrowie, mienie lub środowisko. Teraz przyjrzyjmy się zagadnieniu związania się treścią normy technicznej poprzez umowę pomiędzy stronami. A mianowicie: czy obowiązek stosowania normy technicznej może wynikać z umowy?

W prawie prywatnym chroniącym interes prywatny jednostek obowiązuje zasada swobody umów przewidziana przepisami Kodeksu cywilnego. Poprzez zawarcie umowy cywilnoprawnej strony mogą związać się treścią wskazanej w umowie normy technicznej. W tym sensie może istnieć obowiązek stosowania normy na mocy umowy.

Fragment artykułu PKN „Dobrowolność stosowania norm” [22]:

W takim przypadku odpowiedź na pytania: czy należy stosować całą albo część normy, czy można stosować normę nieaktualną, zależy wyłącznie od treści umowy między stronami. W praktyce w umowach o dzieło, zlecenia czy o roboty budowlane zawarte są postanowienia ogólne (tzw. klauzule generalne) dające stronom swobodę decyzyjną w tym zakresie. Przykładowo:

Bardziej szczegółowe postanowienia umowne dot. zastosowania norm mogą uniemożliwiać stosowanie norm w części lub korzystanie z norm nieaktualnych (przy czym w przypadku wątpliwości strony mogą odpowiednio aneksować umowę). Należy przy tym podkreślić, że zastosowanie całości lub części normy (norm) aktualnej lub wycofanej powinno być rozpatrywane osobno dla każdej umowy i przedmiotu umowy. Trzeba również wskazać, że związanie się umową w kwestii zastosowania wskazanych norm nie wyłącza zastosowania wymagań prawnych i może powodować konieczność zastosowania np. dwóch wydań norm czy różnych norm dotyczących tego samego zagadnienia. Warto także podkreślić wagę doboru zestawu norm i specyfikacji w umowie oraz zwrócić uwagę na formułowanie takich postanowień umownych, które:

1. tworzą zamknięty katalog norm lub
2. dublują wymagania wynikające z przepisów prawa, podnosząc koszt realizacji umowy.

W tym miejscu nawiązujemy do naszej publikacji [23], aby przypomnieć o istotnej roli inwestora w zakresie umownego kształtowania odpowiedzialności za wytworzenie instalacji przemysłowej, w tym w aspekcie odpowiedzialności za komplementarny dobór specyfikacji technicznych.

Kwestią kluczową dla inwestora jest ustalenie na najwcześniejszym możliwym etapie projektu inwestycji, w szczególności w dokumentacji przetargowej i specyfikacjach (a w przyszłości w umowach):

• Czy dokonuje zakupu instalacji jako produktu gotowego (obowiązek komplementarnego doboru specyfikacji spoczywa na dostawcy – producencie),
• Czy zleca wykonanie prac składowych wybranym przez siebie wykonawcom (obowiązek doboru specyfikacji i norm może spoczywać na zamawiającym).

Od decyzji tej zależeć będzie odpowiedzialność inwestora za spełnienie wymagań prawnych. Decyzja ta będzie również wpływać na stopień odpowiedzialności za zarządzanie przekazywaniem wszelkich niezbędnych informacji i dokumentacji pomiędzy wszystkimi stronami uczestniczącymi w wytworzeniu instalacji. Wątek ten zostanie rozwinięty w osobnym artykule dotyczącym odpowiedzialności inwestora, który będzie również traktować o zagadnieniach obowiązku identyfikacji prawodawstwa technicznego oraz ustalania zasad i kryteriów dla analiz ryzyka. Metodykę ALARP i nasze stanowisko w tej sprawie przedstawiliśmy w artykułach „Racjonalne podejście do zarządzania ryzykiem. Zasada ALARP – aspekt prawny. Część I” oraz „Racjonalne podejście do zarządzania ryzykiem. Zasada ALARP – metodyka. Część II” opublikowanych w wydaniu specjalnym „Inspektora – Chemia, Petrochemia, Rafineria” [24].

Literatura
[1] PN-EN 45020 Normalizacja i dziedziny związane. Terminologia ogólna
[2] WTO | legal texts - Marrakesh Agreement
[3] Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (Dz.U. z 2015 r. poz. 1483, tj.) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20021691386/U/D20021386Lj.pdf
[4] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/68/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku urządzeń ciśnieniowych (Dz.U. UE. L. 2014. 189. 164 z dnia 27.06.2014) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/68/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do udostępniania na rynku urządzeń ciśnieniowych. Tekst mający znaczenie dla EOG (europa.eu)
[5] WYKAZ POLSKICH NORM (PN) WPROWADZAJĄCYCH EUROPEJSKIE NORMY ZHARMONIZOWANE Z DYREKTYWĄ 98/79/EC (pkn.pl)
[6] Rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z dnia 7 października 2022 r. w sprawie szczegółowych wymagań technicznych dla stacji wodoru (Dz.U. z 2022 r. poz. 2158) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220002158/O/D20222158.pdf
[7] Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o elektromobilności i paliwach alternatywnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1289) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20180000317/U/D20180317Lj.pdf
[8] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2022 r. poz. 1225, tj.) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20220001225/O/D20221225.pdf
[9] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2024 r. poz. 725, tj.) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19940890414/U/D19940414Lj.pdf
[10] Wołejko M., Łukaszczyk M.: Dobór specyfikacji technicznych. Stosowanie norm. Dyskusja na przykładzie wybranych urządzeń technicznych – Część 1, Polski Instalator 10/2024 (322). Artykuł dostępny również jako „DOBÓR SPECYFIKACJI TECHNICZNYCH. STOSOWANIE NORM. DYSKUSJA NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH URZĄDZEŃ TECHNICZNYCH. CZĘŚĆ I”; s. 42: https://www.udt.gov.pl/images/INSPEKTOR_1_2024_WCAG.pdf
[11] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. z 2000 r. Nr 106, poz. 1126, tj.) D20001126.pdf (sejm.gov.pl)
[12] Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2003 r. Nr 80, poz. 718) DU0080.pdf (sejm.gov.pl)
[13] Stanowisko PKN w kwestii dobrowolności stosowania Norm | Polski Komitet Normalizacyjny
[14] Dyrektywa ISO/IEC „Principles and rules for the structure and drafting of ISO and IEC documents” Część 2, 2011 ISO/IEC Directives, Part 2 — Principles and rules for the structure and drafting of ISO and IEC documents
[15] Dyrektywa ISO/IEC „Zasady i reguły dotyczące struktury i redagowania dokumentów ISO i IEC”, Część 2, wydanie PKN z grudnia 2021 r. IEC template iecstd.dot (pkn.pl)
[16] „Kan Brief” nr 2/15, Kommission Arbeitsschutz und Normung, s. 4, 15-2p. pdf (kan.de)
[17] Polski Komitet Normalizacyjny „Powoływanie się na normy w przepisach” https://wiedza.pkn.pl/web/wiedza-normalizacyjna/jak-powinny-byc-powolywane-normy-w-przepisach-
[18] Fischer B., Prawne aspekty norm technicznych. Normalizacja jako wsparcie legislacji administracyjnej, Warszawa 2017, s. 119
[19] Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 3.01.2013 r., II SA/Go 793/12, https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/917AEE0E25
[20] Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. z 2024 r. poz. 54, tj.) https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/ WDU20010620627/U/D20010627Lj.pdf
[21] Fischer B., Prawne aspekty norm technicznych. Normalizacja jako wsparcie legislacji administracyjnej, Warszawa 2017, s. 121–122
[22] https://wiedza.pkn.pl/web/wiedza-normalizacyjna/stanowisko-pkn-w-sprawie-dobrowolnosci-pn
[23] Automatyka zabezpieczająca w instalacjach energetycznych. Wymagania UDT dla urządzeń w energetyce https://www.udt.gov.pl/images/INSPEKTOR_ENERGETYKA_WCAG.pdf, s. 49–55
[24] „Racjonalne podejście do zarządzania ryzykiem. Zasada ALARP – aspekt prawny. Część I” oraz „Racjonalne podejście do zarządzania ryzykiem. Zasada ALARP – metodyka. Część II”, „Inspektor – Chemia, Petrochemia, Rafineria”, s. 25–34 https://www.udt.gov.pl/images/INSPEKTOR_CHEMIA_WCAG.pdf