Drukuj
Nadrzędna kategoria: Artykuły tematyczne

W poprzedniej części cyklu [5] opisałem pokrótce podstawy prawne i główne pojęcia związane z wprowadzaniem do obrotu i udostępnianiem wyrobów budowlanych na rynku EOG i krajowym. W tej części skupię się na systemie europejskim, dotyczącym rynku EOG, opisując wybrane aspekty tej procedury i dokumenty, w których można szukać parametrów technicznych danego wyrobu.13 04

System europejski krok po kroku
Wprowadzenie na rynek wyrobu budowlanego w tym systemie można skrótowo opisać w sposób zaprezentowany na rys. 1. Oto kolejne kroki, które szczegółowo wyjaśniam w dalszej części artykułu.

Do jakich wyrobów jest stosowany system europejski?
Wymaganiom rozporządzenia budowlanego [13], określającego tzw. system europejski, podlegają obowiązkowo te wyroby odpowiadające definicji wyrobu budowlanego, które objęte są:

Krótko mówiąc – jeśli wprowadzany jest wyrób, którego jeszcze nie ma na rynku (np. wspomniany grzejnik w postaci parapetu okiennego) i wobec tego nie mamy podpowiedzi, jakie normy go dotyczą, musimy przeprowadzić weryfikację treści norm. A na końcu to i tak my ponosimy odpowiedzialność, jeśli przypisaliśmy do naszego produktu normę inną niż np. widziałby to organ nadzoru rynku budowlanego. Na szczęście taka sytuacja jest mało prawdopodobna. Jeśli tylko nie wprowadzamy na rynek urządzenia do teleportacji, dla którego najpewniej żaden podmiot nie zweryfikował jeszcze norm odniesienia, to jesteśmy bezpieczni – niemal każdy inny wyrób jest już przez kogoś „przećwiczony”.

Jeżeli okaże się, że dla danego wyrobu (który ma być wprowadzony na rynek europejski, z zastosowaniem oznakowania CE) nie została jeszcze ustanowiona norma zharmonizowana lub norma, która istnieje, nie w pełni go obejmuje, producent wyrobu może wystąpić o tzw. europejską ocenę techniczną ETA. Należy się wówczas zwrócić do jednostki ds. oceny technicznej (JOT), właściwej z uwagi na grupy wyrobów, dla których została ona wyznaczona.14 04

Europejski dokument oceny (EAD) i europejska ocena techniczna (ETA)
Europejski dokument oceny EAD (European Assessment Document), zgodnie z art. 2 pkt 12 rozporządzenia budowlanego [13], oznacza dokument przyjęty przez organizację JOT (tj. organizację jednostek ds. oceny technicznej) do celów wydawania europejskich ocen technicznych ETA (European Technical Assessments). Dokument ten stanowi zharmonizowaną specyfikację techniczną, która w następstwie wniosku producenta o wydanie ETA jest opracowywana i przyjmowana przez organizację JOT, co do zasady – dla każdego wyrobu budowlanego nieobjętego lub nie w pełni objętego normą zharmonizowaną, którego właściwości użytkowe w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk nie mogą być w pełni ocenione zgodnie z istniejącą normą zharmonizowaną (zob. art. 2 pkt 10 i art. 19 ust. 1 rozporządzenia budowlanego [13]).
Natomiast ETA, w myśl art. 2 pkt 13 rozporządzenia budowlanego [13], oznacza udokumentowaną ocenę właściwości użytkowych wyrobu budowlanego, w odniesieniu do jego zasadniczych charakterystyk, zgodnie z odnośnym europejskim dokumentem oceny EAD. Dokument ten zawiera:

Dokonanie wymaganej oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych z zastosowaniem ETA uprawnia producenta do sporządzenia deklaracji właściwości użytkowych i umieszczenia na wyrobie budowlanym oznakowania CE. ETA jest więc odpowiednikiem normy zharmonizowanej.

Co warte odnotowania, na rynku polskim operują firmy, które posiadają ETA nawet dla produktów, dla których istnieją „zwykłe”, przedmiotowe normy polskie/europejskie. W takim przypadku wydawana jest nie KDWU, a DWU, jak opisałem wcześniej. Przykładowy dokument (pierwsze strony) dla termostatycznych zaworów grzejnikowych (badanych w połączeniu z głowicami termostatycznymi) pokazano na rys. 2, natomiast na rys. 6 pokazano wydaną na jego podstawie DWU. „Zwykłym” dokumentem odniesienia jest tutaj norma PN- EN 215:2020-01: Termostatyczne zawory grzejnikowe - Wymagania i metody badań.15 04a

15 04b

Ocena właściwości użytkowych wyrobu budowlanego AVCP
W ramach swoich wewnętrznych procedur dotyczących jakości i niekiedy we współpracy z zewnętrznymi laboratoriami lub usługodawcami producent jest odpowiedzialny za ocenę właściwości użytkowych wyrobu i wprowadzenie zakładowej kontroli produkcji. Wyniki oceny i zakładowa kontrola produkcji pozwalają sprawdzić, czy z upływem czasu właściwości użytkowe nie ulegają zmianie, a z założenia – pogorszeniu. Formalnie proces ten nazywa się systemem oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych, tzw. AVCP (Assessment and Verification of Constancy of Performance). Dodam, że w dyrektywie [2] system oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych określono jako AoC, tj. system oceny zgodności, a strona trzecia lub strony trzecie prowadzące weryfikację zwane są jednostkami notyfikowanymi.

Systemy AVCP. Są one przedstawione są w załączniku V rozporządzenia budowlanego [13], zmienionym rozporządzeniem delegowanym Komisji (UE) [11]. Określono pięć takich systemów:

Bez zakładowej kontroli produkcji producent nie może uznać, że dokonał wymaganej oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu, nie może umieścić na wyrobie oznakowania CE lub znaku budowlanego B, właściwego dla wyrobów podlegających systemowi krajowemu, a tym samym nie może wprowadzić wyrobu budowlanego do obrotu.

W stosunku do konkretnych rodzajów wyrobów budowlanych stosuje się system lub systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych zgodnie z odpowiednimi zharmonizowanymi specyfikacjami technicznymi, tj. normami zharmonizowanymi i EAD (zob. art. 28 ust. 3 rozporządzenia budowlanego [13]). W nich podawane są numery systemów, którym podlega dany wyrób, np. dla grzejników jest to system 3, dla kurków do gazu system 1.

Wymagania dla ww. jednostek notyfikowanych uczestniczących w procedurze oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych określają przepisy art. 43 rozporządzenia budowlanego [13].

Deklaracja właściwości użytkowych (DWU)
Jeżeli dany wyrób budowlany objęty jest normą zharmonizowaną lub jest zgodny z wydaną dla niego ETA, producent obowiązkowo sporządza deklarację właściwości użytkowych przy wprowadzaniu takiego wyrobu do obrotu (art. 4 ust. 1 rozporządzenia budowlanego [13]).

Sporządza ją dla określonego przez siebie typu wyrobu, na podstawie ocen i weryfikacji stałości właściwości użytkowych przeprowadzanych w ramach wymaganego dla tego wyrobu systemu AVCP. Sporządzenie DWU warunkuje możliwość umieszczenia oznakowania CE na wyrobie.

lW dokumencie tym producent deklaruje właściwości użytkowe wyrobu, zgodnie z właściwą dla wyrobu normą zharmonizowaną lub wydaną dla niego ETA, odnosząc je do tych zasadniczych charakterystyk, które mają wpływ na spełnienie podstawowych wymagań przez obiekty budowlane, oraz zgodnie z zamierzonym zastosowaniem wyrobu (zob. art. 2 pkt 10, art. 6 ust. 1 i ust. 3 lit. a oraz art. 8 ust. 2 akapit pierwszy i drugi rozporządzenia [13]). Co ważne – producent może przekazywać informacje o właściwościach użytkowych wyrobu w odniesieniu do zasadniczych charakterystyk wyłącznie wtedy, gdy zostały one włączone do DWU i w niej wyszczególnione.

Producent sporządza DWU dla każdego wprowadzanego do obrotu typu wyrobu budowlanego – przed umieszczeniem oznakowania CE na pierwszym egzemplarzu/pierwszej serii tego wyrobu.

Przy czym typ wyrobu oznacza zestaw reprezentatywnych poziomów lub klas właściwości użytkowych w odniesieniu do zasadniczych charakterystyk wyrobu budowlanego wyprodukowanego przy zastosowaniu danej kombinacji surowców lub innych składników w określonym procesie produkcyjnym. Tak zwane zasadnicze charakterystyki to po prostu parametry, wśród których należy szukać interesujących nas wielkości. Taka ich nazwa i konkretny wykaz (czyli to, jakie to są parametry) wynika z zapisów dokumentu odniesienia – normy zharmonizowanej lub ETA.

Zawartość DWU określa art. 6 ust. 2 i 3 rozporządzenia budowlanego [13], a obowiązujący wzór DWU rozporządzenie delegowane Komisji (UE) [12]. Powinna ona zawierać właściwości użytkowe wyrobu budowlanego, wyrażone w poziomach lub klasach, lub w sposób opisowy, w odniesieniu do wszystkich zasadniczych charakterystyk, co do których w miejscu, w którym producent zamierza udostępniać wyrób na rynku, obowiązują przepisy odnoszące się do deklarowanego zamierzonego zastosowania lub zastosowań. DWU sporządza producent, ewentualnie jego upoważniony przedstawiciel (jeżeli udzielone mu pełnomocnictwo obejmuje dokonanie tej czynności) na podstawie przygotowanej przez producenta dokumentacji technicznej opisującej wszystkie istotne elementy związane z wymaganym systemem oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych AVCP (zob. art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i 2 oraz art. 2 ust. 22 rozporządzenia budowlanego [13]). Wzór DWU zaprezentowany jest na rys. 3.16 04

JAK WYPEŁNIAĆ DWU – PRZYKŁADY
Poszczególne punkty tego dokumentu powinny być wypełnione w następujący sposób:



19 04

20 04

21 04

22 04
Udostępnianie DWU

Przepisy regulują również sposób dostarczania/udostępniania DWU. Zgodnie z art. 7 ust. 1 rozporządzenia budowlanego [13], dla każdego wyrobu budowlanego udostępnianego na rynku dostarcza się kopię DWU w formie papierowej albo przesyła się ją drogą elektroniczną na żądanie klienta/odbiorcy bądź organu nadzoru rynku (np. w Polsce są to oddziały Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego). Jeśli partia tego samego wyrobu dostarczana jest jednemu użytkownikowi, to może jej towarzyszyć jedna kopia ww. deklaracji. Innymi słowy – jeśli dany produkt powinien posiadać DWU, to producent nie może odmówić dostarczenia jej klientowi. W drodze odstępstwa od tego wymogu i zgodnie z warunkami ustalonymi przez Komisję za pomocą aktów delegowanych, kopia DWU może zostać udostępniona na stronie internetowej (art. 7 ust. 3 rozporządzenia budowlanego [13]).

Powyższym aktem delegowany jest rozporządzenie delegowane Komisji (UE) [10]. DWU należy dostarczyć w języku lub językach wymaganych przez państwo członkowskie, w którym wyrób jest udostępniony (art. 7 ust. 4 rozporządzenia [13]).

DWU jest podstawowym dokumentem, w którym podmiot ją dostarczający potwierdza spełnienie wymagań stosownych specyfikacji technicznych, odpowiednich dla danego produktu. Deklaracja wydawana jest na wyłączną odpowiedzialność tego podmiotu.23 04

Znak CE – komplet informacji o wyrobie
CE to skrót od „Conformité Européenne”, co w uproszczeniu można intepretować jako zgodność na poziomie europejskim. Zgodnie z art. 2 pkt 20 rozporządzenia [14] oznacza oznakowanie, za pomocą którego producent wskazuje, że produkt spełnia mające zastosowanie wymagania określone we wspólnotowym prawodawstwie harmonizacyjnym, przewidującym jego umieszczanie. W przypadku wyrobów budowlanych jest to rozporządzenie budowlane [13].
Zamierzoną, dodaną wartość oznakowania CE stanowi fakt, że wszystkie państwa z EOG muszą zezwolić na sprzedaż wyrobów budowlanych noszących takie oznakowanie, a organy publiczne nie mogą domagać się jakichkolwiek dodatkowych badań, oznaczeń i certyfikatów. Producenci lub dystrybutorzy mogą zatem handlować danym wyrobem w dowolnym państwie na rynku EOG w oparciu o tę samą dokumentację. Także dzięki DWU klienci i użytkownicy ostateczni mogą sprawdzić właściwości użytkowe wyrobu i porównać je z właściwościami innych wyrobów.

Oznakowanie CE nie jest „nadawane” wyrobom budowlanym przez jakąkolwiek zewnętrzną instytucję i nie jest certyfikatem, lecz jest umieszczane przez producenta, po wypełnieniu obowiązków określonych rozporządzeniem budowlanym [13]. Warunkiem umieszczenia tego oznakowania jest sporządzenie (przez producenta wyrobu) DWU zgodnie z art. 4 i 6 tego rozporządzenia.

Poprzez umieszczenie oznakowania CE producent wskazuje, że bierze na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu z deklarowanymi właściwościami użytkowymi oraz za jego zgodność ze wszystkimi mającymi zastosowanie wymaganiami określonymi w rozporządzeniu budowlanym [13] i innym stosownym ustawodawstwie harmonizacyjnym Unii odnoszącym się do umieszczenia tego oznakowania.24 04

Wymogi dotyczące oznakowania i etykiet. Stosownie do art. 9 ust. 1 rozporządzenia budowlanego [13], oznakowanie CE umieszcza się na wyrobie budowlanym lub na jego etykiecie w sposób widoczny, czytelny i trwały. W przypadku, gdy nie jest to możliwe lub nie można tego zapewnić z uwagi na charakter wyrobu, umieszcza się je na opakowaniu lub na dokumentach towarzyszących. Zgodnie z art. 9 ust. 2 rozporządzenia budowlanego [13], oznakowaniu CE towarzyszą:

Uwaga na podróbki oznakowania CE!
Warto także zwracać uwagę na wygląd oznakowania CE. Jest on zdefiniowany prawnie co do rozmiarów i proporcji, a także wzajemnego usytuowania względem siebie obu liter [14]. Na rynku można spotkać produkty, które również mają oznakowanie złożone z tych dwóch liter, bardzo podobne do oznakowania „unijnego” CE. To podrobione oznakowanie tłumaczy się czasem jako „China Export”, gdyż często dotyczy produktów pochodzenia chińskiego, które producent znakuje tak, aby wprowadzając klientów w błąd (znak CE utożsamiany jest z wysoką jakością, z uwagi na konieczność przejścia opisanych procedur) zwiększyć sprzedaż produktu. Takie produkty najczęściej nie spełniają stosownych wymagań związanych z oznakowaniem CE. Oba oznakowania pokazano na rys. 9.27 04

 

Autor: dr hab. inż. Damian Piotr Muniak, prof. PK, Katedra Energetyki, Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki, Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Link do I części artykułu: https://www.polskiinstalator.com.pl/artykuly/prawo-i-finanse/3041-jakie-ten-wyr%C3%B3b-ma-parametry-%E2%80%93-wprowadzanie-i-udost%C4%99pnianie-na-rynku-wyrob%C3%B3w-budowlanych-z-segmentu-hvac-og%C3%B3lny-zarys-stanu-prawnego

 

Literatura:
[1] Dyrektywa 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiająca procedurę udzielania informacji w zakresie norm i przepisów technicznych
[2] Dyrektywa Rady nr 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Państw Członkowskich odnoszących się do wyrobów budowlanych
[3] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=uriserv:OJ.C_.2018.092.01.0139.01.POL 
[4] https://www.chinskiraport.pl/blog/format-znaku-ce/
[5] Muniak D.: Wprowadzanie i udostępnianie na rynku wyrobów budowlanych z segmentu HVAC. Ogólny zarys stanu prawnego, Polski Instalator 1-2/2022 (300), str. 30-32
[6] Muniak D.: Polskie Normy – (nie)obowiązkowość stosowania, Polski Instalator 9/2021 (297), str.: 38-41
[7] Polska Norma – Europejska Norma PN-EN 331:2016-04: Kurki kulowe i kurki stożkowe z zamkniętym dnem uruchamiane ręcznie, przeznaczone dla instalacji gazowych budynków
[8] Polska Norma – Europejska Norma PN-EN 442-1:2015-02: Grzejniki i konwektory, część 1: Wymagania i warunki techniczne
[9] Polska Norma – Europejska Norma PN-EN 442-2:2015-02: Grzejniki i konwektory, część 2: Moc cieplna i metody badań
[10] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 157/2014 z dnia 30 października 2013 r. w sprawie warunków udostępniania deklaracji właściwości użytkowych wyrobów budowlanych na stronie internetowej
[11] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 568/2014 z dnia 18 lutego 2014 r. zmieniające załącznik V do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 dotyczący oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobów budowlanych
[12] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 574/2014 z dnia 21 lutego 2014 r. zmieniające załącznik III do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 w odniesieniu do wzoru, który należy stosować przy sporządzaniu deklaracji właściwości użytkowych wyrobów budowlanych
[13] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG (z późn, zm.) [14] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 765/2008 z dnia 9 lipca 2008 r. ustanawiające wymagania w zakresie akredytacji i nadzoru rynku odnoszące się do warunków wprowadzania produktów do obrotu i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 339/93 (z późn. zm.)