envelope redakcja@polskiinstalator.com.pl home ul. Wąski Jar 9
02-786 Warszawa

Advertisement











20Są sytuacje, w których nie można stawić się osobiście w urzędzie, sądzie albo dokonać jakiejś czynności. Wówczas warto ustanowić pełnomocnika, który w naszym imieniu załatwi sprawę. Pełnomocnictwo to inaczej jednostronne oświadczenie woli mocodawcy upoważniające inną osobę do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie. Podstawowym źródłem wiedzy o pełnomocnictwie jest Kodeks cywilny.

Kto może być pełnomocnikiem?
Może to być osoba fizyczna, która ma pełną lub ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnik mający ograniczoną zdolność do czynności prawnych może w imieniu mocodawcy dokonywać wszystkich czynności (oczywiście w granicach umocowania), w tym także tych, których nie może swobodnie dokonywać we własnym imieniu. To, że jest ograniczony w zdolności do czynności prawnych, nie ma wpływu na ważność czynności dokonanej przez niego w imieniu mocodawcy. Pełnomocnictwo opiera się bowiem na zaufaniu, a pełnomocnik dokonuje czynności na rzecz mocodawcy, który świadomie go wybrał. Ponadto pełnomocnictwo należy rozpatrywać w aspekcie zdolności do czynności prawnych mocodawcy w chwili jego udzielenia.

Natomiast udzielenie pełnomocnictwa osobie pozbawionej zdolności do czynności prawnych (poniżej 13 r.ż. lub całkowicie ubezwłasnowolnionej) nie jest dopuszczalne, w związku z tym czynność prawna dokonana przez pełnomocnika niemającego zdolności do czynności prawnej jest bezwzględnie nieważna.

Przykład. Jan Kowalski udzielił pełnomocnictwa do zarejestrowania działalności gospodarczej w urzędzie miasta swojemu kuzynowi. Po dokonaniu wszystkich czynności w urzędzie Jan dowiedział się, że jego kuzyn jest ubezwłasnowolniony częściowo i jego sprawy w jego imieniu załatwia wyznaczony mu przez sąd kurator. Czy firma Jana Kowalskiego została zarejestrowana poprawnie? Czy Jan musi ponownie udać się do urzędu miasta, aby założyć swoją firmę na nowo lub potwierdzić skuteczność działania swojego pełnomocnika?

Odpowiedź znajdziemy w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 11.01.2018 VI ACa 1359/16: Ubezwłasnowolnienie, samo z siebie, nie niweczy skutków udzielonego pełnomocnictwa, z tym, że osoba ubezwłasnowolniona całkowicie i pozbawiona w ten sposób możliwości dokonywania wszystkich niemal czynności prawnych, nie może występować w charakterze pełnomocnika. Nie jest to jednak równoznaczne z wygaśnięciem umocowania, lecz jest wynikiem utraty zdolności do jego realizacji. Problem ten nie występuje w przypadku osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, skoro, po myśli art. 100 k.p.c., możliwość działania w cudzym imieniu posiada także osoba wyposażona w ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Innymi słowy: ubezwłasnowolniony częściowo może skutecznie działać w naszym imieniu, a zatem firma Jana Kowalskiego została prawidłowo zarejestrowana w urzędzie.

21Forma udzielenia pełnomocnictwa
Co do zasady jest ona dowolna. Nie ma zatem przeszkód, aby pełnomocnictwa udzielić ustnie lub w sposób dorozumiany (konkludentny), chyba że powinno być udzielone w formie szczególnej. Jednak w praktyce, aby załatwić sprawę mocodawcy, trzeba potwierdzić swoje umocowanie. Zdecydowanie korzystniej jest więc sporządzić pełnomocnictwo na piśmie, bo można je okazać.

Wyjątki od reguły dowolności wskazane są w art. 99 § 1 i 2 k.c. Pełnomocnictwo ogólne pod rygorem jego nieważności powinno być zawsze udzielone w formie pisemnej zwykłej. I jest to najczęstsza forma udzielenia pełnomocnictwa. Natomiast art. 99 § 1 k.c. wskazuje, że jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być udzielone w tej samej formie. Formą szczególną będzie np. forma aktu notarialnego, forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym, forma pisemna z datą pewną. Wówczas pełnomocnictwa należy udzielić odpowiednio w formie aktu notarialnego, w formie pisemnej z podpisem mocodawcy poświadczonym notarialnie, w formie pisemnej z datą pewną.

! Niezachowanie formy szczególnej dla udzielenia pełnomocnictwa skutkuje nieważnością pełnomocnictwa. Oznacza to, że osoba dokonująca czynności prawnej w imieniu mocodawcy działa bez umocowania.

22Nieważność pełnomocnictwa nie powoduje automatycznie nieważności czynności prawnej dokonanej przez osobę działającą na jego podstawie. Ważność takiej czynności zależy od dopełnienia przesłanek określonych w art. 103 k.c. (o czym dalej). Warto wiedzieć, że pełnomocnik nie musi być zgłoszony do CEIDG, ale jego ujawnienie powoduje, że przy załatwianiu spraw związanych z działalnością przedsiębiorcy jego pełnomocnik nie musi każdorazowo okazywać się dokumentem pełnomocnictwa, wystarczy sam wpis do rejestru.

Treść pełnomocnictwa
Pełnomocnictwo musi zawierać podstawowe informacje, takie jak: kto upoważnia, kogo upoważnia i do czego. Można wskazać także zakres czasowy: od kiedy i do kiedy upoważnia. Zakres udzielonego pełnomocnictwa ustala się w oparciu o jego treść, która podlega wykładni zgodnie z art. 65 § 1 k.c., który stanowi, że oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Okoliczności, w których oświadczenie woli zostało złożone, mogą mieć istotny wpływ na jego zakres.

Przykład. Jan Kowalski udzielił adwokatowi pełnomocnictwa do wniesienia w jego imieniu apelacji od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 12 maja 2019 roku, doręczonego mu 7 czerwca 2019 r. Apelację pełnomocnik złożył do sądu w terminie i dołączył do niej pełnomocnictwo. W dokumencie pełnomocnictwa Jan wpisał, że udzielił go adwokatowi w miejscowości Kielce w dniu 12 sierpnia 2019 r. Czy adwokat działał bez umocowania? Czy pełnomocnictwo takie jest prawidłowe i apelacja została złożona przez pełnomocnika skutecznie, jeśli z pełnomocnictwa wynika, że zostało ono udzielone po dokonanej przez pełnomocnika czynności?

W orzecznictwie sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego ukształtowało się stanowisko, zgodnie z którym: Skoro do wymogów formalnych pełnomocnictwa procesowego ustawa nie zalicza daty jego sporządzenia, to ani brak tej daty, ani jej wadliwe oznaczenie nie dyskwalifikują same w sobie udzielonego pełnomocnictwa i nie pozbawiają go mocy prawnej. Żaden przepis nie ustanawia bowiem wymogu, aby pełnomocnictwo opatrzone było datą. Dla oceny skuteczności umocowania pełnomocnika do działania w imieniu strony istotna jest bowiem sama treść pełnomocnictwa, a zatem, czy z pełnomocnictwa takiego wynika umocowanie do działania w sprawie, w której je złożono. Co istotne, brakiem formalnym pisma sporządzonego w imieniu mocodawcy, obligującym organ do wystosowania wezwania, jest niedołączenie dokumentu pełnomocnictwa, zaś jeżeli brak ten zostanie usunięty w terminie przewidzianym prawem, wówczas nie ma znaczenia, z jaką datą pełnomocnictwo zostało oznaczone. Data ta może być nawet późniejsza od daty wezwania strony do usunięcia braku pisma, natomiast istotnym jest zakres pełnomocnictwa oraz by pełnomocnictwo w rzeczywistości zostało udzielone do danej sprawy (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 2 września 2015 r., II SA/Rz 430/15).

W naszej sprawie kluczowe jest, że Jan upoważnił swojego adwokata do złożenia apelacji i pełnomocnictwo zostało załączone przy jej wniesieniu. Jest ono więc prawidłowe, a apelacja skutecznie złożona.

Odwołanie pełnomocnictwa
Udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną o charakterze upoważniającym. Czynność ta upoważnia pełnomocnika (daje mu kompetencję) do dokonywania czynności prawnych w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy. Umocowanie to trwa tak długo, jak długo pełnomocnictwo nie zostanie odwołane (art. 101 § 1 k.c.), bądź dopóki nie nastąpi śmierć mocodawcy lub pełnomocnika (art. 101 § 2k.c.).

Pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane przez osobę, która go udzieliła. Oświadczenie o odwołaniu należy złożyć pełnomocnikowi w dowolnej formie (także dorozumianej), nawet w sytuacji, gdy forma szczególna była zastrzeżona dla udzielenia pełnomocnictwa. Wystarczające i prawnie skuteczne jest, jeżeli oświadczenie o odwołaniu pełnomocnictwa dotrze do samego pełnomocnika. Prawo dopuszcza także możliwość złożenia oświadczenia o odwołaniu pełnomocnictwa osobie, z którą pełnomocnik miał dokonać czynności prawnej.

! Pełnomocnictwo nieodwołalne dotyczy sytuacji, gdy mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Zatem nieodwołalność musi być wyraźnie zapisana w pełnomocnictwie, wynikać z niego i być szczególnie uzasadniona.

Pełnomocnictwo wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie inaczej to zastrzeżono. Aby pełnomocnictwo nie gasło ze śmiercią mocodawcy, muszą istnieć kumulatywne dwa warunki:

  • po pierwsze musi trwać stosunek podstawowy mimo śmierci tego, kto powierzył spełnienie czynności prawnej;
  • po drugie ta czynność prawna musi być czynnością w imieniu osoby, która ją powierzyła, bo wtedy trwanie pełnomocnictwa stanowi warunek konieczny do wykonania zobowiązania. Innymi przyczynami wygaśnięcia pełnomocnictwa są: śmierć pełnomocnika, nadejście terminu końcowego oznaczonego w pełnomocnictwie, wykonanie czynności określonej w pełnomocnictwie, utrata zdolności do czynności prawnych pełnomocnika (ubezwłasnowolnienie całkowite), zrzeczenie się umocowania przez pełnomocnika. Pełnomocnik może zrzec się umocowania w dowolnej formie, a jego oświadczenie musi być złożone mocodawcy. 

Naturalną konsekwencją wygaśnięcia pełnomocnictwa jest konieczność zwrotu mocodawcy dokumentu pełnomocnictwa, na którym czyni się wzmiankę o jego wygaśnięciu.

Falsus procurator – rzekomy pełnomocnik
To osoba, która dokonuje czynności prawnej w cudzym imieniu, nie mając do tego umocowania lub przekraczając jego granice. Tak dokonana czynność nie jest jednak bezwzględnie nieważna (tzw. bezskuteczność zawieszona). Zgodnie z art. 103 § 1 k.c., ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. Działanie bez umocowania obejmuje wyłącznie sytuacje, gdy pełnomocnictwa skutecznie nie udzielono (w ogóle nie zostało udzielone lub okazało się nieważne). Natomiast przekroczenie zakresu umocowania ma miejsce, gdy osoba dokonująca czynności prawnej w imieniu mocodawcy jest wprawdzie pełnomocnikiem, lecz dokonuje czynności niemieszczącej się w zakresie pełnomocnictwa, co zachodzi wówczas, gdy pełnomocnictwo jest ograniczone pod względem podmiotowym (zawężenie kręgu kontrahentów) czy przedmiotowym (zawężenie zakresu czynności).

Potwierdzenie i niepotwierdzenie umowy. Może być tak, że mocodawca nie wie, że ktokolwiek działał w jego imieniu. Inicjatywa należy wtedy do strony, która zawierała umowę z rzekomym pełnomocnikiem. Aby uchylić stan niepewności, czy umowa jest skutecznie zawarta, czy nie, może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do jej potwierdzenia. Odpowiedni, a więc umożliwiający mocodawcy obiektywną ocenę konkretnego przypadku, podjęcie decyzji i przesłanie jej kontrahentowi. Jeśli mocodawca potwierdzi czynność, jej skutek następuje wtedy ex tunc (wstecz), a więc od momentu zawarcia umowy przez falsus procurator jest ona traktowana jako ważna. Umowę uważa się zatem za zawartą np. w dniu podpisania jej przez pełnomocnika i od tej daty ocenia się jej skutki, np. obowiązek zapłaty ceny, wydania towaru itp.

Jeżeli mocodawca w wyznaczonym terminie nie potwierdzi zawarcia umowy lub nie odpowie na wezwanie do potwierdzenia czynności, czynność ta jest kwalifikowana jako bezwzględnie nieważna od chwili dokonania. Kontrahent osoby, w której imieniu umowa została zawarta, może powołać się na nieważność umowy dopiero po odmowie jej potwierdzenia przez tę osobę lub dopiero po bezskutecznym upływie terminu wyznaczonego do potwierdzenia umowy.

Odpowiedzialność rzekomego pełnomocnika. Po pierwsze ten, kto zawarł umowę w cudzym imieniu, która nie doszła do skutku, obowiązany jest do zwrotu tego, co otrzymał od drugiej strony w wykonaniu umowy. Po drugie, jest zobowiązany do naprawienia szkody, którą druga strona poniosła przez to, że zawarła umowę, nie wiedząc o braku umocowania lub o przekroczeniu jego zakresu. Odpowiedzialność rzekomego pełnomocnika jest niezależna od tego, czy był on świadomy braku umocowania, a podlegająca naprawieniu szkoda po stronie kontrahenta wynika z wdania się w zawarcie umowy, która nie doszła do skutku (odszkodowanie w granicach tzw. ujemnego interesu umowy, wyrok Sądu Najwyższego z 4 grudnia 1998 r., III CKN 60/98). Szkoda ta może obejmować zarówno straty, takie jak koszty związane z procesem zawierania umowy lub spełnieniem świadczenia, jak również utracone korzyści, wynikające z niezawarcia innej umowy, mimo istnienia ku temu realnej możliwości. W razie zawinionego działania rzekomego pełnomocnika dopuszczono także możliwość żądania naprawienia dalej idącej szkody od rzekomego pełnomocnika na podstawie art. 415 w związku z art. 361 k.c.

23Czy pełnomocnik musi działać osobiście?
Co do zasady tak. Pełnomocnictwo z gruntu oparte jest na stosunku zaufania. Pełnomocnik może ustanowić dalszych pełnomocników (substytutów) tylko wtedy, gdy jest do tego umocowany. Umocowanie takie może wynikać z treści pełnomocnictwa lub z treści stosunku prawnego stanowiącego podstawę pełnomocnictwa (stosunku podstawowego), np. z umowy zlecenia czy z przepisu ustawy, który wprost przyznaje pełnomocnikowi takie uprawnienie.

Kilku pełnomocników
Nie ma także przeszkód prawnych w ustanowieniu kilku pełnomocników o odmiennym albo takim samym zakresie umocowania, z których każdy może działać skutecznie i samodzielnie, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa. Mocodawca może np. udzielić pełnomocnictwa łącznego: oznacza to wymóg łącznego działania pełnomocników o takim samym zakresie umocowania. Ale wymóg łącznego działania nie oznacza działania w tym samym czasie i przy jednoczesnej obecności wszystkich pełnomocników łącznych (nie muszą jednocześnie składać oświadczenia woli).

Prokura – pełnomocnictwo szczególne Prokura wywodzi się z niemieckiego prawa handlowego. W Polsce pierwsze regulacje prawne prokury pojawiły się w dekrecie o rejestrze handlowym z 1919 r., następnie w Kodeksie handlowym z 1934 r. jako szczególne pełnomocnictwo handlowe. Prokura, inaczej niż omówione wcześniej pełnomocnictwo,:

  • może być udzielona tylko przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do CEIDG albo rejestru przedsiębiorców KRS, a prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych;
  • obejmuje umocowanie tylko do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa;
  • pod rygorem nieważności musi zostać udzielona na piśmie;
  • udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca musi zgłosić do CEIDG i KRS. Wpis do KRS to koszt 350 zł, zaś do CEIDG jest bezpłatny. Wpis ma charakter deklaratoryjny, co oznacza, że prokura jest ważna, mimo że nie została wpisana do rejestru sądowego, bowiem jest skuteczna od chwili jej udzielenia. Wpis do rejestru ma jednak istotne znaczenie z punktu widzenia pewności i bezpieczeństwa obrotu prawnego;
  • prokura nie może być przeniesiona, czyli prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności, ale nie może ustanowić innego prokurenta. 

24Prokura może być w każdym czasie odwołana przez oświadczenie woli przedsiębiorcy złożone prokurentowi co do zasady w dowolnej formie. Z punktu widzenia przedsiębiorcy istotne jest, by w razie ustania prokury jak najszybciej złożył odpowiedni wniosek o wykreślenie jej z rejestru przedsiębiorców. Czynności dokonane wobec osób trzecich przez prokurenta przed ujawnieniem wykreślenia prokury w KRS będą bowiem ważne – wynika to z zasady ochrony osób działających w zaufaniu do wpisu i ogłoszenia o wpisie. Ze względu na domniemanie prawdziwości danych wpisanych do KRS, osoba wpisana do rejestru jako prokurent, wobec osób trzecich co do zasady jest nadal prokurentem, a więc ma umocowanie do działania w imieniu danego przedsiębiorcy.

Sytuacje, w których prokura wygasa, to po stronie przedsiębiorcy: wykreślenie go z CEIDG i KRS, a także ogłoszenie upadłości, otwarcie likwidacji oraz przekształcenie przedsiębiorcy, wskutek ustanowienia kuratora dla osoby prawnej, która nie może prowadzić swoich spraw i być reprezentowana z uwagi na brak organu lub brak w składzie organu osoby uprawnionej do reprezentowania. W okresie postępowania upadłościowego i obowiązywania kurateli nowa prokura nie może być ustanowiona. Prokura wygasa także wraz ze śmiercią prokurenta. Prokurent może zrzec się prokury przez oświadczenie złożone mocodawcy.

Czy warto ustanowić pełnomocnika?
Zdecydowanie tak. Pełnomocnik to nasza „prawa ręka”. Jeśli prowadzimy firmę, warto mieć osobę zaufaną, która podczas naszej nieobecności (urlopu, choroby) będzie czuwać nad prawidłową reprezentacją naszych interesów. Podobnie sytuacja wygląda, gdy stajemy przed sądem. Jeżeli dochodzimy w sądzie zapłaty za wykonaną usługę, warto zdać się na profesjonalnego pełnomocnika – adwokata. Nawet najlepsze doświadczenie we własnej branży nie ustrzeże nas przed „pułapkami” w procedurze sądowej. Profesjonalny pełnomocnik w naszym imieniu zgłosi odpowiednie wnioski dowodowe, przesłucha świadka, zada stronom postępowania takie pytania, które zwrócą uwagę sądowi na najważniejsze rzeczy z punktu widzenia naszych interesów. Innymi słowy: pełnomocnik poprowadzi sprawę tak, aby zabezpieczyć interesy swojego mocodawcy jak najlepiej. Z pełnomocnikiem profesjonalnym jest po prostu bezpieczniej, nie tylko w sądzie, ale i w codziennej działalności gospodarczej. Nowe akty prawne, wchodząc w życie, dokonują zmian w szeregu innych ustaw i rozporządzeń, co powoduje, że coraz trudniej jest nadążyć przedsiębiorcy za zmianami. Warto zatem rozważyć stałą współpracę z adwokatem, który od strony prawnej pomoże prowadzić firmę.


 

pi