W ustaleniu zakresu odpowiedzialności pracowników, zarówno etatowych, jak i tych na umowach cywilno-prawnych, za powierzone przez pracodawcę mienie pomocne są odpowiednio Kodeks pracy i Kodeks cywilny. I choć – inaczej niż tradycyjnie – w przypadku szkody domniemuje się winę pracowników, a nie niewinność, istnieje szereg sytuacji ograniczających ich odpowiedzialność.
W świetle art. 124 Kodeksu pracy pracownik odpowiada w pełnej wysokości za szkodę powstałą w mieniu pracodawcy, które zostało mu powierzone z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. W szczególności dotyczy to następującego mienia:
- pieniędzy, papierów wartościowych lub kosztowności klientów bądź pracowników,
- sprzętu, narzędzi lub podobnych przedmiotów znajdujących się w zakładzie pracy,
- środków ochrony indywidualnej,
- odzieży i obuwia roboczego wydanych przez pracodawcę.
Koniecznym elementem odpowiedzialności pracownika jest wina, którą się domniemuje, odmiennie niż przy podstawowych zasadach odpowiedzialności za mienie. Zgodnie z art. 114 i n. Kodeksu pracy na pracodawcy nie spoczywa bowiem ciężar udowodnienia pracownikowi winy w spowodowaniu szkody. Musi on jednak wykazać:
- wyrządzenie szkody i określić jej wysokość,
- konkretne uchybienia pracownika odpowiedzialnego za mienie powierzone,
- związek przyczynowy między tymi uchybieniami a powstałą szkodą.
Pracownik, aby uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę, musi udowodnić, że powstała ona w całości lub w części z przyczyn od niego niezależnych (art. 124 § 3 Kodeksu pracy).
|
W myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1998 r. (I PKN 564/97) oraz zgodnie z art. 18 Kodeksu pracy, niedopuszczalne jest, aby w drodze umowy modyfikować na niekorzyść pracownika zasadę, że to pracodawca obowiązany jest udowodnić wyrządzenie przez pracownika szkody w powierzonym mieniu i jej wysokość. Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, nie mogą być bowiem mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. |
Jak wspomniałem odpowiedzialność pracownika sięga pełnej wysokości szkody, przez co należy rozumieć rzeczywistą stratę oraz związane z nią utracone korzyści. Warto jednak pamiętać, że niezbędnym warunkiem pełnej odpowiedzialności za szkodę jest udowodnienie przez pracodawcę prawidłowego powierzenia sprzętu pracownikowi oraz faktu nierozliczenia się z niego.
Umowa o wspólnej odpowiedzialności materialnej - do ściągnięcia w pliku .doc
Umowa o odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie - do ściągnięcia w pliku .doc
Protokół zdawczo-odbiorczy - do ściągnięcia w pliku .doc
Przemysław Gogojewicz
Fot. Instalatorstwo Sanitarne i Ogrzewania Krzysztof Gajek
Jaka jest odpowiedzialność pracowników na umowach cywilno-prawnych oraz kiedy odpowiada za szkody pracodawca - czytaj w PI 10/14