Polski Instalator - Syfony sanitarne. Rodzaje, zastosowania, wymagania

„WC” – wszyscy wiemy, co oznacza to hasło, prawda? Niby tak, ale sądzę, że jednak nie wszyscy, a tak naprawdę to mało kto. Bo czy jest to ubikacja, toaleta, latryna? Tak, ale jednak znaczenie tej frazy, jeśli zgodzimy się na wolne tłumaczenie z przymrużeniem oka, jest nieco bardziej dosłowne. Fraza „WC” jest skrótem od określenia water closet i pochodzi, naturalnie, z języka angielskiego. Historycznie oznaczało to wydzielone pomieszczenie, schowek (ang. closet), w którym znajdowała się ubikacja.

Ale fonetycznie fraza ta czytana może być podobnie do frazy water closed, oznaczającej ni mniej ni więcej, jak zamknięcie wodne. Czyli – tak, syfon! W ten oto nieoczywisty i – przyznam – trochę naciągany sposób, możemy stwierdzić, że „WC” to właśnie wszystko, co ma syfon, czyli każdy przybór sanitarny ze spustem i odpływem wodnym, podłączonym do kanalizacji. A jak ważny jest syfon to wie chyba każdy, kto wykonywał remont łazienki w bloku, który to remont wymagał demontażu np. miski ustępowej i nie było pod ręką odpowiedniej pokrywki do szczelnego zamknięcia rury odpływowej…

Trochę historii
Wielu z Czytelników zapewne pamięta stare rozwiązania. Możliwe, że są też tacy Czytelnicy, którzy nie tylko je pamiętają, co (niestety) ciągle są z nimi na bieżąco, bo mają je jeszcze w swoich łazienkach i kuchniach. A jakie to były rozwiązania? W zależności od okresu i urządzenia (wanna, zlewozmywak, umywalka itd.), ale też kreatywności hydraulika/montera, można było spotkać różne „patenty”, ale syfony i odpływy najczęściej wykonywane były z żeliwa, staliwa, krzemionki, porcelany, mosiądzu, czy nawet ołowiu, a ich wlot zabezpieczony był zwykle metalową kratką/sitkiem, w celu wyłapania cząstek stałych, np. włosów, i niedopuszczenia do zatkania się syfonu, bądź przewodów za nim. Na rysunkach 1 i 2 pokazano to rozwiązanie.

W późniejszym okresie pojawiły się wyroby z tworzywa sztucznego, tak syfony, jak i rury odpływowe, które dumnie wędrowały po podłodze, spod odpływu wanny żeliwnej, do kratki w podłodze (ewentualnie w ścianie), podłączonej do rury kanalizacyjnej w bloku, najczęściej też żeliwnej.

Czasy się zmieniły, wanny żeliwne zostały wyparte przez wanny z tworzywa sztucznego (jak to pogardliwie się mawiało – „plastiki”), a wanny z tworzywa sztucznego zostały wyparte przez brodziki z kabinami natryskowymi (prysznicami). Te z kolei walczą obecnie z kabinami bezbrodzikowymi, ale to już inna historia. Obecnie syfony wykonuje się tak z tworzywa sztucznego, jak i z różnego rodzaju metali.

Syfon – czy potrzebny?
Tak! Odpowiedź lakoniczna, ale chyba nie trzeba przekonywać, że jakaś forma ochrony przed nieprzyjemnymi, a niekiedy wręcz trującymi i wybuchowymi substancjami lotnymi i gazami, jakie występują w instalacji kanalizacyjnej, jest konieczna. Podobnie, jak konieczne jest odprowadzenie ścieków (czyli już zużytej wody z przyboru sanitarnego). To są dwie podstawowe funkcje syfonu. Co prawda pion kanalizacyjny pełni też funkcję pionu wentylacyjnego kanalizacji, gdzie na jego końcu, ponad dachem, zamontowana jest wywiewka z zaworem napowietrzającym, co umożliwia stałą wentylację pionu. Jednak w pionie mogą występować i występują lokalne zmiany rozkładu ciśnienia, które mogłyby powodować napływ gazów do pomieszczeń sanitarnych w lokalnych, gdyby nie było syfonu. Na pewno niejeden z Czytelników widział nieraz, jak waha się zwierciadło wody w misce ustępowej, przy spuszczaniu wody w mice w lokalu położnym wyżej. Powodem tego jest właśnie zmiana rozkładu ciśnień w pionie kanalizacyjnym przy przepływie ścieków, a słup wody w misce zapobiega niepożądanej dystrybucji gazów, blokując ich przepływ do lokalu.

W obecnych przepisach prawnych [7] występują pewne wymagania dotyczące odpływów i syfonów w instalacjach kanalizacyjnych, ale dotyczą one głównie sanitariatów publicznych. Szczegółowe (aczkolwiek dobrowolne, zgodnie ze statusem prawnym Polskich Norm [2] wymagania dotyczące tego typu urządzeń podaje rodzina norm z serii PN-EN 274 [4, 5, 6], a główne z nich to:

Wysokość słupa zamknięcia wodnego (w przypadku syfonów wodnych);
Odporność na działanie temperatury;
Przepustowość;
Szczelność.

Wysokość słupa zamknięcia wodnego podawana jest jako wartość minimalna:

Co najmniej 50 mm w przypadku częściowo wypełnionych podejść kanalizacyjnych zgodnie z normą [3] (typ I i II). W praktyce najczęściej mamy do czynienia z tym właśnie przypadkiem;
Co najmniej 75 mm w przypadku całkowicie wypełnionych podejść kanalizacyjnych zgodnie z normą [3] (typ III);

Odporność na działanie temperatury definiowana jest zgodnie z normami [4] i [3]. Według nich spust i syfon powinien wykazywać chwilową odporność na kontakt ze ściekami domowymi w zakresie temperatur od 15^oC do 95^oC.

Z kolei przepustowość zestawów i elementów odpływowych, badana zgodnie normą [3], musi być nie mniejsza, niż podano w tabeli 1.

Szczelność definiowana jest oddzielnie dla spustów z korkiem lub grzybkiem stożkowym i dla zestawu odpływowego. W pierwszym przypadku, zgodnie z normami [4] i [3], przeciek powinien być mniejszy, niż 1 litr na godzinę. Z kolej dla zestawu odpływowego, zgodnie z tymi normami, nie powinny wystąpić objawy nieszczelności.

Dość częstym niebezpieczeństwem, na jaki narażone są syfony, zwłaszcza umywalkowe, zmywarkowe, czy pralkowe, jest wysoka temperatura. Do umywalek, chociaż nie jest to mądra praktyka i raczej każdy z nas zdaje sobie z tego sprawę, nierzadko wlewa się np. wrzątek po gotowaniu posiłków, bez równoczesnego puszczania zimnej wody z baterii. To, w połączeniu z chemikaliami, mocno naraża elementy syfonu, w tym również elementy uszczelniające, na deformację i zniszczenie. Warto więc stosować odpowiednio odporne materiały, jak np. specjalne tworzywa sztuczne, jak ABS, czy HD-PE, lub metale, jak stal szlachetną, czy mosiądz, bądź brąz. Te ostatnie są oczywiście droższe, ale znacznie odporniejsze na działanie wysokich temperatur, aczkolwiek mogą nie być tak odporne na działanie substancji chemicznych, jak tworzywa sztuczne. Co prawda, jak wspomniałem wcześniej i jak wymagają normy przedmiotowe, syfony muszą być odporne na działanie (w zasadzie) wrzątku, ale lepiej dmuchać na zimne (a w tym przypadku – na gorące).

Syfony – rodzaje
Syfony można podzielić według różnych kryteriów, bo wszak syfonem może być każdy element, wykonany w zasadzie z dowolnego materiału, który zapewnia zamknięcie wodne danego fragmentu instalacji lub urządzenia i w którym, w danej jego części, stale znajduje się woda tworząca słup o odpowiedniej wysokości, zapewniający zamknięcie przez odpowiednio długi czas (wszak woda powoli odparowuje z syfonu).

Jeśli chodzi o sposób realizacji zamknięcia wodnego, to najczęściej spotkać można syfony:

Butelkowe;
Rurowe, zwane także S-owymi, U-owymi, P-owymi, falistymi lub samoczyszczącymi;
Z zamknięciem kulowym;
Półsyfony.

Syfony butelkowe to rozwiązanie leciwe, ale ciągle bardzo popularne. Rozwiązanie jest dość duże w pionie, dlatego rzadko stosowane jest z wannami i brodzikami, a najczęściej z umywalkami i zlewozmywakami. Ich czyszczenie wymaga demontażu (odkręcenia) dolnej części syfonu (miski) i usunięcia zebranych tam zanieczyszczeń. Przykład takiego rozwiązania, w wersji plastikowej i metalowej, pokazują rysunki 4 i 5.

Syfon rurowy to konstrukcja bardziej „frywolna”, tj. dająca możliwość samodzielnego kształtowania kształtu i rozmiaru, z użyciem właśnie rurek, albo wręcz z użyciem elastycznego węża – mówi się wtedy o syfonie falistym. Stąd też litery S, U, P w nazwie – od kształtu, jaki przybiera syfon. Przykład takiego rozwiązania pokazano na rysunkach 6-8, a na rysunku 9 pokazano w jaki sposób realizowane jest zamknięcie wodne w obu przypadkach – dla syfonu butelkowego i rurowego.

Syfon butelkowy ma tę przewagę nad syfonem rurowym, że umożliwia montaż w miejscach o ograniczonych przestrzeniach w poziomie.

Z kolei syfon rurowy wymaga rzadszej konserwacji, gdyż zanieczyszczenia w znacznie mniejszym stopniu się w nim zbierają. Nie oznacza to, że nie zbierają się wcale, jak może sugerować określenie „samoczyszczący”, używane w przypadku tego rozwiązania. Owszem, zanieczyszczenia stałe z założenia spływają do kanalizacji wraz ze ściekami, „samoczynnie”, ale w praktyce może tak nie być, w związku z czym i tak syfon taki może wymagać czyszczenia, co w tym przypadku będzie paradoksalnie trudniejsze, niż w przypadku syfonu butelkowego, bo będzie wymagało demontażu całości urządzenia, a nie tylko jego wydzielonej części. Zwłaszcza syfony faliste są tutaj narażone na te zjawiska, z uwagi na karbowaną powierzchnię ścianki rury – w zagłębieniach łatwo zbierają się zanieczyszczenia, a w dodatku taki syfon wykonany jest z rurki o relatywnie cienkiej ściance, aby łatwo było ją giąć. To z kolei, w połączeniu z relatywnie dużymi naprężeniami, jakie powstają przy jej gięciu na małym promieniu, powoduje, że takie węże mogą pękać. Są więc rozwiązaniem najmniej trwałym z wymienionych. Na rynku dostępne są też rozwiązania syfonów rurowych z korkiem rewizyjnym na dole kolana, przez który można zanieczyszczenia usunąć. Rozwiązania to jest jednak bardzo rzadkie. Pokazano go na rysunku 10.

Syfony z zamknięciem kulowym, oprócz realizacji dwóch wcześniej wymienionych funkcji, realizują jeszcze jedną – zabezpieczenia w razie braku użytkowania. Jak wspomniałem, woda w syfonie powoli odparowuje. Wszędzie więc tam, gdzie syfon jest używany rzadko, jak np. w kotłowniach, woda może odparować całkiem, jeśli nie pamiętamy o jej uzupełnieniu. W omawianym syfonie zamknięcie awaryjne tworzy pływak – kulka, która przy braku wody opada na gniazdo syfonu i w ten sposób zamyka syfon. Rozwiązanie to pokazano na rysunku 11.

Jeśli chodzi o sposób realizacji zamknięcia spustu do syfonu, to najczęściej spotkać można zamknięcie:

Ręczne;
Półautomatyczne;
Automatyczne;
Typu „klik-klak” („Click-clack”).

W przypadku syfonów z zamknięciem ręcznym wykorzystuje się po prostu korek – najczęściej gumowy, albo tworzywowy, wciskany w obręcz sitka, jak pokazano na wcześniejszych zdjęciach (Rysunki 4 i 5). Jest to rozwiązanie proste, niezawodne i długowieczne.

W przypadku syfonów z zamknięciem półautomatycznym (korki na cięgna) używa się dodatkowego elementu, również swego rodzaju korka, ale jego upuszczanie i wznoszenie sterowane jest zwykle od dołu, z kanału łączącego sam spust z syfonem. Do sterowania wykorzystywane są układy cięgien i/lub dźwigni, a sterowanie nimi odbywa się znad przyrządu sanitarnego, z łatwym dostępem, np. z dedykowanego otworu w nim. Z uwagi na to, że zwykle cięgna sterujące korkiem znajdują się wewnątrz kanału prowadzącego ścieki do syfonu, to narażone są one na korozyjne i erozyjne działanie tych ścieków. W związku z tym ich trwałość jest mniejsza i zwykle po kilku latach ulegają zniszczeniu, a ich wymiana jest trudna z uwagi na dostępność części zamiennych i montaż, zwłaszcza w przypadku umywalek. Wzniesienie korka następuje przez ruch uchwytu dźwigni, a jego opuszczenie przez ręczne wciśnięcie. Stąd nazwa – półautomatyczne. Przykład takiego rozwiązania pokazano na rysunkach 12-14.

W przypadku syfonów automatycznych zarówno zamykanie jak i otwieranie następuje z użyciem elementu sterującego, zwykle pokrętła (Rysunek 15). Rozwiązanie to popularne jest zwłaszcza w wannach. Wówczas pokrętło sterujące znajduje się na wysokości spustu przelewowego. Rozwiązanie to zapewnia wysokie walory higieniczne, bo uwalnia użytkownika od konieczności zanurzania ręki/nogi przy sięganiu do spustu.

W przypadku syfonów typu „klik-klak” zmiana pozycji następuje przez naciśnięcie go, analogicznie, jak wysunięcie i schowanie końcówki w długopisie. Przykład takiego rozwiązania pokazano na rysunku 16.

Półsyfony są tak naprawdę syfonami butelkowymi, tyle, że pozbawionymi niektórych elementów montażowych. Rozróżnienie między syfonem a półsyfonem jest jednak umowne. Co do zasady syfon to konkretny element całego zestawu odpływowego, ale w praktyce syfonem nazywa się właśnie ten cały zestaw, w którego skład wchodzi syfon. Taki zestaw tworzą zwykle:

Korek spustowy;
Sitko/wsad czyszczący w spuście;
Rura łącząca syfon ze spustem;
Właściwy syfon;
Rura odpływowa.

Jeśli jednak posiadamy już na przykład korek i sitko oraz rurę spustową, czyli elementy łączące właściwy syfon z przyborem sanitarnym, np. umywalką, to potrzebujemy ograniczonego o te elementy zestawu odpływowego, który nazywa się właśnie półsyfonem. Niekiedy półsyfonami nazywa się też syfony o „skompresowanej” konstrukcji, w której zamiast rury zanurzonej jest przegroda, a także syfony zintegrowane w jednym elemencie ze spustami. Najczęściej stosuje się te rozwiązania do umywalek, aby oszczędzić miejsce na ewentualne szuflady/półki w szafce podumywalkowej. Przykład takiego produktu pokazano na rysunku 17.

Syfony do brodzików
W przypadku brodzików warunki użytkowania najczęściej wymuszają, aby syfon był możliwie niski (mało miejsca pod brodzikiem) i aby łatwo można było go czyścić. Warunki te spełniają tzw. syfony czyszczone od góry i o niskim profilu – tzw. syfony poziome (odmiana syfonu rurowego). Górne czyszczenie polega na tym, że spust z brodzika następuje przez dodatkowe sitko, ale nie w formie poziomej kratki, jak np. w typowej umywalce (Rysunki 1, 4, 5), lecz w formie kubka/koszyka, często z dodatkowym sitkiem umieszczonym wewnątrz niego. Całość wsadzana jest pionowo w spust, a wsad też można od góry wyciągnąć i wyczyścić. Przykłady tego rozwiązania pokazano na rysunkach 16, 18 i 19.Nie ma wody na pustyni. I w syfonie też nie ma
Co może mało oczywiste, zwłaszcza w kontekście wszystkiego tego, co napisano wyżej, w handlu dostępne są również syfony suche. Tak – nie ma w nich wody, aczkolwiek zgodnie z przytoczoną wcześniej normą syfon definiuje się jako element zawierający zamknięcie wodne właśnie. Jak to działa, a przede wszystkim – po co taki wynalazek? Wcześniej już wspomniałem, że są pomieszczenia, w których woda w syfonie może odparowywać z uwagi na długą nieobecność użytkowników, np. w kotłowniach, piwnicach, domkach letniskowych, albo zwyczajnie z uwagi na nieużywanie przyboru, pomimo obecności użytkowników. Ale nie tylko w tym rzecz. Otóż relatywnie szybkie wyschnięcie syfonu może mieć miejsce także w typowych łazienkach, na przykład wtedy, jeśli temperatura podłogi jest stale wysoka, jak to ma miejsce w ogrzewaniu podłogowym. W takich sytuacjach warto więc zastanowić się nad wyborem syfonu suchego, aczkolwiek trzeba pamiętać, że z punktu widzenia blokowania zapachów z sieci kanalizacyjnej nie jest on tak efektywny, jak klasyczny syfon wodny.

W syfonie suchym barierę między stroną pierwotną a wtórną jest membrana silikonowa, ewentualnie klapka, otwierające się pod naporem wody i tworzące swego rodzaju zawór zwrotny. Przykłady takiego produktu pokazano na rysunkach 20 i 21. Syfony suche są mniejsze od tradycyjnych syfonów wodnych i nie grozi im ryzyko zamarznięcia, jednak mogą nie być tak skuteczne w blokowaniu zapachów – gdy ścieki spływają przez taki syfon do kanalizacji i podnoszą membranę/klapkę, to mogą nie objąć przepływem całego utworzonego przekroju przepływu i bokami/ górą może następować wsteczny wpływ gazów do syfonu i do zabezpieczanego przyrządu.

Dr hab. inż. Damian Piotr Muniak, prof. PK
Katedra Energetyki, Politechnika Krakowska
im. Tadeusza Kościuszki, Al. Jana Pawła II 37,
31-864 Kraków, Polska
Tel.: +48 12 628-35-52
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Syfony sanitarne. Rodzaje, zastosowania, wymagania

Wyszukiwarka

Najnowsze wydanie

Facebook

Najczęściej czytane