Polski Instalator - Przyłącza wodociągowe i kanalizacyjne Jak i z czego wykonać? Cz. 2. Przyłącza wodociągowe

Przyłącza wodne i kanalizacyjne są jednym z najważniejszych i niezbędnych elementów infrastruktury każdego budynku. Bieżąca woda potrzebna jest już na etapie prac fundamentowych. Wszelkie sprawy formalne możemy załatwić razem z pozwoleniem na budowę domu, dołączając stosowne dokumenty do wniosku. Uzyskane pozwolenie umożliwi nam również budowę przyłączy.

Przyłącze wodociągowe
Każde przyłącze wodociągowe rozpoczyna się na przewodzie sieci wodociągowej, która zazwyczaj zlokalizowana jest w ulicy. Istniejąca sieć wodociągowa, do której będzie włączane projektowane przyłącze najczęściej jest wykonana z

dwóch typów materiałów:

metale (stal, żeliwo szare, żeliwo sferoidalne);
tworzywa sztuczne (PE, PVC, GRP).

W zależności od tego, z jakiego materiału wykonana jest główna sieć, do wpięcia przyłącza wykorzystuje się różne materiały, za pomocą których wykonuje się wpięcie w istniejącą sieć.
Włączenie rury przyłącza w przewód sieciowy możemy zrealizować na dwa sposoby:

przy pomocy opaski tzw. nawiertki, która zostanie zainstalowana, odpowiednio zamocowana na istniejącej rurze (najczęściej mechanicznie poprzez skręcenie, a następnie nawiercona pod ciśnieniem);
poprzez wycięcie części istniejącej sieci i wstawienie dodatkowego trójnika.

Na rysunku 2. przedstawiono oba rozwiązania.
Nawiertki stosowane są zazwyczaj dla przyłączy o średnicy ≤50 mm lub w przypadku, gdy średnica przewodu istniejącej sieci wodociągowej jest co najmniej dwukrotnie większa od średnicy budowanego przyłącza. Podłączenie przyłącza przy pomocy trójnika stosuje się w pozostałych przypadkach lub wtedy, gdy sieć jest nowobudowana lub gruntownie modernizowana.
W przypadku gdy włączenie do sieci realizowane jest poprzez trójnik, należy się liczyć z konsekwencjami:

wyłączenia z eksploatacji na czas włączenia trójnika odcinka przewodu;
konieczności opróżnienia z wyłączonego odcinka sieci wody, która w niej się znajduje, gdyż będzie ona utrudniała montaż;
wstrzymania na pewien czas dostawy wody do innych odbiorców;
konieczności przepłukania i dezynfekcji fragmentu sieci, gdyż podczas montażu mogło dość do zanieczyszczenia.

Chcąc włączyć się do sieci poprzez trójnik, instalator zmuszony jest wyciąć pewną część odcinka rury sieciowej, następnie wstawiany jest trójnik. Trójnik może być włączany do głównej sieci na kilka sposobów:

poprzez połączenie kołnierzowe skręcane (kołnierz należy także zainstalować na obu częściach istniejącej sieci);
poprzez kształtki elektrooporowe;
poprzez zgrzewanie doczołowe.

W przypadku małych średnic przyłączy, a takie najczęściej wykorzystywane są w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, włączenie realizowane jest poprzez trójnik siodłowy z tzw. nawiertką, czyli specjalnym elementem do przewiercenia głównej rury wodociągowej. Wykorzystanie tego typu rozwiązania jest zdecydowanie mniej czasochłonne i tańsze w montażu. W tym też przypadku na czas wpięcia nawiertki nie ma konieczności (a przy połączeniach trójnikowych jest) wyłączania z eksploatacji wodociągu głównego. Na takiej operacji nie tracą sąsiedzi, gdyż mają ciągły dostęp do bieżącej wody.

Chcąc włączyć się do sieci poprzez trójnik, instalator zmuszony jest wyciąć pewną część odcinka rury sieciowej, następnie wstawiany jest trójnik

Do zainstalowanej na sieci wodociągowej nawiertki, montuje się zasuwę wodociągową. Po nawierceniu przewodu zasuwa służy do natychmiastowego odcięcia dopływu wody. Każda posesja powinna posiadać na przyłączu swoją indywidualną zasuwę (rys. 3c), aby w przypadku jakiejkolwiek awarii na odcinku wodociąg główny – budynek mieszkalny nie wyłączać z eksploatacji innych obiektów. Zasuwa powinna być zamocowana na podłożu, które jest stabilne i równe, najlepiej jak będzie to podstawa betonowa lub podmurówka. Do zasuwy, która po zainstalowaniu pozostaje w gruncie, należy zainstalować trzpień przedłużony, który wyprowadzamy do poziomu gruntu, całość jest zakończona nasadą do specjalnego klucza, który służy do zamykania i otwierania zasuwy domowej. Nasada na klucz umieszczona jest zazwyczaj w żeliwnej skrzynce zamontowanej równo z terenem na działce, może to być w terenie zielonym lub też wybrukowanym chodniku. Skrzynka powinna być odpowiednio oznakowana. Służą do tego specjalne tabliczki, które umieszcza się na najbliższym budynku, a w przypadku jego braku na słupku lub innym stałym elemencie w pobliżu zasuwy. Na tabliczce znajduje się informacja o położeniu skrzynki żeliwnej.
Nawiertki, ale też i trójniki połączeniowe produkowane są przez wielu producentów, w wielu rozmiarach i w wielu konfiguracjach, co też w zależności od technicznych uwarunkowań poz wala włączyć się w odpowiednim miejscu w istniejącą sieć. Nawiertka ze względu na orientację wpięcia może być instalowana z nawierceniem z góry lub z boku, co pokazano na rys. 3a i 3b. Dodatkowo nawiertki można podzielić ze względu na sposób połączenia z siecią. Najczęściej stosuje się nawiertki skręcane za pomocą specjalnej opaski, ale dostępne są także połączenia poprzez kształtkę elektrooporową lub zgrzewanie doczołowe.
Jeśli chodzi o materiał, z jakiego wykonuje się przyłącza, to inwestor ma szeroki wybór materiałów.. Obecnie najczęściej spotykanym materiałem, z którego buduje się sieci główne oraz przyłącza wodociągowe są rury polietylenowe. Łączone są one głównie poprzez zgrzewanie doczołowe, elektrooporowe, skręcanie oraz wykorzystuje się do tego celu specjalne złączki skręcane. Jeśli chodzi o rury PE najczęściej stosowane są dwa rodzaje tych rur: PE80 i PE10 – układa się w wykopie otwartym, wykonując odpowiednią podsypkę i obsypkę piaskową; PE100 RC (rys. 5.) – są to dwuwarstwowe rury z polietylenu, które mogą być instalowane bez wykonywania podsypki i obsypki piaskowej. Montaż bez podsypki i obsypki tych rur jest możliwy, gdyż są to systemy z dodatkową powłoką/ochroną, która zabezpiecza wewnętrzny płaszcz rury z transportowaną wodą pitną. Coraz więcej zakładów wodociągowych w Polsce, wydając warunki budowy przyłącza, wymaga stosowaniawłaśnie rur PE RC.

Średnicę typowego przyłącza należy dobrać na podstawie obliczonego przez projektanta przepływu obliczeniowego wody dla danego obiektu budowlanego q [dm₃/s]. Obliczenie przepływu wykonywane jest zgodnie z normą PN-92/B-01706 Instalacje wodociągowe. Zaleca się, aby prędkość przepływu wody w przyłączu wodociągowym do budynków mieszkalnych wynosiła około 1 m/s. Analizując wiele projektów przyłączy wodociągowych, można stwierdzić, że w przypadku typowego budynku mieszkalnego jednorodzinnego, najpopularniejszymi średnicami przyłączy wodociągowych są rury PE DN32 i PE DN40.
Każde przyłącze wodne powinno układać się zazwyczaj prostopadle do sieci wodociągowej, ewentualna konieczność załamania jest możliwa wyłącznie w uzasadnionych, opisanych w dokumentacji i uzgodnionych z projektantem przypadkach. Spadek układanej rury wodociągowej powinien wynosić co najmniej 2% w kierunku miejsca wpięcia w sieć. Układając w wykopie rurę przyłącza, należy pamiętać, aby zachować odpowiednią, zapisaną w projekcie, głębokość prowadzenia przewodów wodociągowych, wtedy mamy pewność, że płynąca w rurze woda nie zamarznie. Głębokość układania rur wodociągowych zależy od głębokości przemarzania gruntu. W Polsce wyodrębniono cztery strefy klimatyczne o różnej głębokości strefy przemarzania. Na rysunku 6. przedstawiono ukształtowanie stref przemarzania w Polsce.
Podczas projektowania i wykonawstwa należy bezwzględnie przestrzegać ułożenia rur na odpowiedniej głębokości. Najbezpieczniej zaleca się, aby układać rury 0,4 m poniżej głębokości przemarzania gruntu, licząc od rzędnej terenu do wierzchu przewodu. Jeśli z różnych przyczyn nie jest możliwe uzyskanie wymaganej głębokości ułożenia rury i tym samym naturalnego zabezpieczenia przed zamarzaniem, należy dodatkowo zabezpieczyć rurę otuliną ochronną lub kablem grzejnym. Wprowadzając przewód głównej rury do budynku (czasem przechodząc przez fundament lub pod ławą fundamentową), należy zabezpieczyć go przed uszkodzeniem mechanicznym poprzez umieszczenie w rurze ochronnej. Może to być także rura PE, dobrze byłoby gdyby zastosowano średnicę rury ochronnej o dwa rozmiary większą aniżeli średnica przyłącza.
Całą trasę od miejsca wpięcia do ściany budynku należy oznaczyć, układając nad przewodem, na głębokości około 30 cm, taśmę lokalizacyjną w kolorze niebieskim (rys. 7.). Powyżej, w pasie o szerokości 2 m (po 1 m od osi przewodu w obie strony), nie powinno się sadzić drzew i krzewów z rozbudowanym systemem korzennym.

Najbezpieczniej zaleca się, aby układać rury 0,4 m poniżej głębokości przemarzania gruntu, licząc od rzędnej terenu do wierzchu przewodu

Zgodnie z definicją, w skład każdego przyłącza wodociągowego wchodzi także urządzenie pomiarowe, czyli wodomierz główny wraz z zaworami odcinającymi oraz zaworem antyskażeniowym, tworzący tzw. „zespół wodomierza".
Najczęściej wodomierz jest instalowany w wydzielonym pomieszczeniu technicznym w budynku. W przypadku gdy inwestor nie jest w stanie wygospodarować specjalnego miejsca na montaż wodomierza lub też nie ma technicznych możliwości instalacji w budynku, wodomierz instaluje się w studzience wodomierzowej na zewnątrz budynku. Na rynku dostępne są dedykowane studzienki, które wyposażone są już w kompletny zespół wodomierzowy lub bez tego zespołu i wtedy inwestor we własnym zakresie instaluje wymagane elementy. Studzienka taka może być włazowa wykonana jako murowana lub betonowa, może być także jako niewłazowa z tworzywa sztucznego. Studzienki niewłazowe wyposażone są najczęściej w moduł wodomierza, który podnoszony jest do góry. Odczyt wodomierza odbywa się poprzez podniesienie kompletnego zestawu wodomierzowego, który jest zainstalowany za pomocą specjalnej ruchomej konsoli. Po wykonanym odczycie konsola powinna wrócić na swoje miejsce, a studzienkę należy odpowiednio zamknąć i zabezpieczyć przed zamarzaniem. Prawidłowo, a przede wszystkim solidnie wykonana studzienka wodomierzowa zabezpieczy konsolę wodomierza oraz pewien fragment rurociągu przed zamarznięciem. Studnia wodomierzowa powinna być wykonana z takich materiałów, aby izolowała urządzenia w niej zainstalowane, (jest umieszczona w gruncie, a z góry zamknięta hermetycznie, przez co układ działa jak termos). Często spotyka się studzienki, których ścianki zewnętrzne oraz pokrywa zabezpieczone są pianką poliuretanową, która jest dobrym materiałem izolacyjnym. Na rysunku 9. przedstawiono schemat typowego zestawu wodomierzowego wraz z elementami, jakie powinny wejść w jego skład, bez względu czy montowany jest wewnątrz pomieszczenia czy w studzience wodomierzowej.
Na koniec należy powiedzieć także o innym uzbrojeniu podziemnym (inne sieci i urządzenia), na które możemy natrafić podczas projektowania i wykonywania przyłącza wodociągowego. Wszystkie prace w pobliżu jakiegokolwiek uzbrojenia, które znajduje się w bliskiej odległości wykonywanego przyłącza powinny być prowadzone z zachowaniem szczególnej ostrożności i pod nadzorem osoby uprawnionej. Zgodnie z wymaganiami ustalone są także minimalne odległości układania przyłącza wodociągowego od innych sieci i urządzeń: