W niniejszym opracowaniu skoncentrowano się na zagadnieniu ilości emitowanych zanieczyszczeń z instalacji służących do wytwarzania ciepłej wody użytkowej pracujących w domach jednorodzinnych na obszarze województwa dolnośląskiego. Bowiem zagadnienie wielkości udziału zanieczyszczeń pochodzących z sektora budownictwa jednorodzinnego w ogólnym bilansie kraju jest słabo poznane.

Ładunek zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery pochodzących z różnych źródeł stanowi temat licznych rozważań i analiz. Jednak skupiają się one głównie na emisji skoncentrowanej, tj. z różnych gałęzi przemysłu, transportu itd. Wielkość tych emisji jest skrupulatnie monitorowana, a nawet rozliczana. Wspomnieć należy tu o międzynarodowych normach ograniczających emisję oraz o zagadnieniu handlu emisjami. Natomiast emisja z niewielkich i bardzo rozproszonych źródeł, takich jak indywidualne instalacje w domach jednorodzinnych jest zdecydowanie słabiej rozpoznana. Może być to spowodowane pewnymi trudnościami w jej oszacowaniu i monitorowaniu.1. Liczba budynków jednorodzinnych (opracowanie własne)Wagę problemu redukcji ilości emitowanych zanieczyszczeń, a także gazów cieplarnianych na nowo podkreśliła Komisja Europejska w 2011 roku. Stało się to za sprawą głośnego Komunikatu Komisji Europejskiej (Komisja Europejska, 2011) pod tytułem: „Plan działania prowadzący do przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r.” Założeniem tego planu jest obniżenie emisji gazów cieplarnianych o 25% do roku 2020 w stosunku do roku bazowego, dla Polski jest to rok 1990. Natomiast do roku 2050 redukcja ta ma osiągnąć aż 80-95%. Dla Polski te wytyczne są szczególnie ciężkie do realizacji, bowiem nasza gospodarka opiera się głównie o produkcję energii z węgla kamiennego i innych paliw kopalnych. Jakie są więc szanse realizacji zaleceń UE w Polsce?

W niniejszym opracowaniu skoncentrowano się na zagadnieniu ilości emitowanych zanieczyszczeń z instalacji służących do wytwarzania ciepłej wody użytkowej pracujących w domach jednorodzinnych na obszarze województwa dolnośląskiego. Bowiem zagadnienie wielkości udziału zanieczyszczeń pochodzących z sektora budownictwa jednorodzinnego w ogólnym bilansie kraju jest słabo poznane. Być może w tym sektorze uda się znaleźć metodę na skuteczne i tanie obniżenie ilości emitowanych w kraju zanieczyszczeń.

Szacowanie liczby budynków jednorodzinnych na obszarze województwa dolnośląskiego

Oszacowanie ładunku emitowanych do atmosfery zanieczyszczeń poprzedzono ustaleniem liczby budynków jednorodzinnych w województwie dolnośląskim. Analizę tą rozpoczęto od zdefiniowania pojęcia budownictwa jednorodzinnego. W tym celu posłużono się publikacjami Głównego Urzędu Statystycznego (GUS). GUS zgodnie z Polską Klasyfikacją Obiektów Budowlanych (PKOB) z dnia 30 grudnia 1999 r. (DzU Nr 112, poz. 1316 z późniejszymi zmianami) określa, że budynek jest to obiekt budowlany, stanowiący pomieszczenie naziemne, wydzielone z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych (tj. ścian), pokryte dachem, podpiwniczone lub niepodpiwniczone wraz z wbudowanymi instalacjami wodociągowymi, kanalizacyjnymi, ogrzewniczymi, elektrycznymi, gazowymi itp., a także wbudowanymi meblami, stanowiącymi normalne wyposażenie budynku. Za odrębny budynek przyjęto budynek oddzielony od innych wolną przestrzenią, a w przypadku bezpośredniego przylegania do innego budyku w zabudowie zwartej lub do innych zabudowań – budynek oddzielony ścianami szczytowymi.

2. Wielkość emisji towarzysząca spalaniu różnych źródeł energii w budynkach jednorodzinnych [kt] (opracowanie własne)

W budynkach bliźniaczych i szeregowych za odrębny budynek należy uważać każdy segment zawierający odrębne wyjście na działkę, ulicę lub ogród. Budynek według PKOB uważany jest za mieszkalny, jeśli co najmniej połowa powierzchni użytkowej jest wykorzystywana do celów mieszkaniowych. Natomiast za budynek mieszkalny jednorodzinny przyjęto dom mieszkalny, jak również samodzielną część domu bliźniaczego lub szeregowego – zawierający jedno mieszkanie (GUS, 2003).Oszacowanie liczby budynków jednorodzinnych znajdujących się na obszarze województwa dolnośląskiego wymaga przyjęcia kilku założeń. Pierwsze z nich dotyczy zdefiniowania samego budynku jednorodzinnego, co uczyniono powyżej. Następny etap wiąże się z wyborem źródła danych. Na potrzeby niniejszego opracowania zdecydowano się na wykorzystanie publikacji GUS. Pozostaje jeszcze problem zachowania jednorodności obszaru analizy. Sięgając do starszych danych pojawia się problem reformy terytorialnej. Z tego powodu, dla okresu sprzed 1999 roku, za informację dotyczącą województwa dolnośląskiego brano pod uwagę łączną informację z 4 województw: jeleniogórskiego, wrocławskiego, wałbrzyskiego i legnickiego.Za najbardziej miarodajne źródło danych uznano wyniki Narodowego Spisu Powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku, w którym odnotowywane były informacje na temat budynków mieszkalnych według liczby mieszkań. W rozumieniu definicji budynku mieszkalnego, za pojedyncze gospodarstwo domowe uznawano budynek mieszkalny mieszczący co najmniej jedno mieszkanie.

Zamieszczona na wykresie (rys. 1) liczba budynków jednorodzinnych posłużyła za wyznacznik potencjalnej emisji zanieczyszczeń do atmosfery, pochodzącej z indywidualnych instalacji domowych. Budynki są w tym przypadku traktowane jako pojedyncze emitory zanieczyszczeń. Należy zaznaczyć, że w literaturze mało jest analiz dotyczących wpływu budynków mieszkalnych na stan aerosanitarny powietrza. Najczęściej rozważa się znaczenie większych obiektów, takich jak zakłady przemysłowe czy kotłownie.

Inwentaryzacja emisji z indywidualnych budynków mieszkalnych jest trudna do wykonania. Inne podejście od zaprezentowanego w niniejszej publikacji zaproponował prof. Hławiczka (Hławiczka i in., 2011). Proponuje on, aby zamiast wyznaczać wielkość emisji bezpośrednio z poszczególnych domowych instalacji grzewczych, stosować tzw. emitory zastępcze, którymi są obszary zabudowy mieszkaniowej w obrębie poszczególnych gmin. Typ zabudowy w opracowaniu prof. Hławiczki jest określony na bazie map użytkowania terenu i map topograficznych. Tym sposobem jednak uzyskujemy informację o powierzchni zabudowanej, nie uzyskujemy natomiast informacji o emisji z poszczególnych źródeł domowych.

Faktem jest, że prawie każdy budynek jednorodzinny wyposażony jest w instalację służącą do podgrzewania wody do celów użytkowych oraz grzewczych. Do nielicznych należą przypadki korzystania przez indywidualnych odbiorców z węzłów cieplnych zasilanych z elektrociepłowni. Dlatego niemal każdy budynek można traktować jako oddzielny emitor zanieczyszczeń do atmosfery. To założenie stanowi podstawę dalszych analiz.

...pełna wersja artykułu w PI 1/13