16 marca br. w Muzeum Warszawskiej Pragi odbyły się warsztaty dla ciepłowników, zorganizowane przez Instytut Energetyki Odnawialnej w ramach projektu SDHp2m „Słoneczne systemy ciepłownicze w praktyce”. Patronat nad wydarzeniem objął Burmistrz Pragi Północ Wojciech Zabłocki. Partnerem warsztatów był Arcon-Sunmark.

SDH (Solar Distric Heating – słoneczne systemy ciepłownicze) to wspierany przez Komisję Europejską projekt, którego zadaniem jest opracowanie i wdrożenie w dziewięciu uczestniczących w nim regionach europejskich zaawansowanych strategii rozwoju oraz programów wsparcia dla sektora przedsiębiorstw ciepłowniczych. Działania projektu mają na celu doprowadzenie do uruchomienia inwestycji i tym samym rozwoju rynku w kierunku ekologicznych rozwiązań. Obecnie najwięcej instalacji typu SDH funkcjonuje w Danii, Szwecji, Niemczech i Austrii. W projekcie jako jedyny partner z Polski uczestniczy Instytut Energetyki Odnawialnej (IEO). W warszawskich warsztatach udział wzięli przedstawiciele przedsiębiorstw ciepłowniczych, urzędów miast i gmin oraz funduszy OZE, a także europejscy partnerzy projektu SDH. Głównym celem spotkania było przybliżenie w praktyczny sposób wiedzy o wielkoskalowych słonecznych systemów ciepłowniczych, w tym na temat projektowania i budowy instalacji i sezonowych magazynów ciepła, ilości dostaw ciepła słonecznego, a także opłacalności ekonomicznej takiego przedsięwzięcia. Prelegenci mówili również o bezpieczeństwie dostaw ciepła w systemach ciepłowniczych w okresie zimowym oraz monitorowaniu wyników i gwarancji wykonania systemów SDH. Uczestnikom zaprezentowano ekonomiczne aspekty funkcjonowania systemów SDH z uwzględnieniem prognozowanych cen ciepła dla odbiorcy końcowego, a także modele finansowania tego typu instalacji w krajach Unii Europejskiej. Duńscy partnerzy projektu z firmy Arcon-Sunmark przedstawili przykłady funkcjonujących w ich kraju instalacji słonecznych systemów ciepłowniczych współpracujących z magazynami ciepła.

1. W warsztatach udział wzięło 60 osób – przedstawiciele przedsiębiorstw ciepłowniczych, urzędów miast i gmin oraz funduszy OZE, a także europejscy partnerzy projektu SDH

Sytuacja na polskim rynku

Tylko 7,4% ciepła systemowego w Polsce wytwarzane jest z odnawialnych źródeł energii, w tym ponad 7% to ciepło z biomasy. Aż 75% ciepła powstaje w procesach spalania węgla. Energetyka cieplna to zatem zasadniczo węgiel, a energetyka odnawialna w polskich przedsiębiorstwach ciepłowniczych dotychczas była kojarzona niemal wyłącznie z biomasą. Przykłady z krajów Unii Europejskiej pokazują, że nie tylko biomasa, ale coraz częściej energia słoneczna umożliwia wypełnienie coraz wyższych celów w zakresie udziałów OZE oraz redukcji emisji zanieczyszczeń w ciepłownictwie i obniżania kosztów z tym związanych. Osiągnięcie wyznaczonych celów jest możliwe również dzięki wdrażaniu wielkowymiarowych systemów kolektorów słonecznych zintegrowanych z sezonowymi magazynami ciepła. Duńskie instalacje tego typu są w stanie zapewnić 50-60% udziału ciepła słonecznego w całkowitym zapotrzebowaniu systemu, dzięki integracji instalacji kolektorów słonecznych o powierzchni kilku tysięcy metrów kwadratowych z sezonowym magazynem ciepła. Wtedy możliwe staje się skuteczne rozwiązanie problemu niezgodności profili zapotrzebowania i pogodowozależnej produkcji energii z OZE. Nierzadko wykorzystanie energii słonecznej jest najprostszym, najszybszym w realizacji i najtańszym rozwiązaniem.

Efektywność systemów ciepłowniczych

Już od dłuższego czasu przedsiębiorstwa ciepłownicze zastanawiają się, w jaki sposób sprowww. polskiinstalator.com.pl 21 DORADCA ENERGETYCZNY stać wymaganiom dyrektywy 2012/27/UE o efektywności energetycznej, która wprowadza definicję „efektywnych systemów ciepłowniczych (chłodniczych)” i nakazuje stworzenie warunków do ich rozwoju. „Efektywny system ciepłowniczy i chłodniczy” oznacza system, w którym do produkcji ciepła lub chłodu wykorzystuje się:

• co najmniej w 50% energię ze źródeł odnawialnych, lub
• co najmniej w 50% ciepło odpadowe, lub
• co najmniej w 75% ciepło pochodzące z kogeneracji, lub
• co najmniej w 50% połączenie powyższych źródeł.

Według Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie, istniejące w Polsce systemy ciepłownicze w 85% nie spełniają tych wymogów i muszą zostać dostosowane. Idea wdrażania rozwiązań typu SDH przyszła do nas m.in. z Danii i Niemiec, gdzie biją one rekordy popularności. Zdaniem Grzegorza Wiśniewskiego, prezesa zarządu IEO, w Polsce nadszedł dobry moment na szerokie wdrożenie w systemach ciepłowniczych już sprawdzonych na rynku europejskim i skandynawskim rozwiązań, w szczególności rozwiązań duńskich.

2. Rynek ciepła i przedsiębiorstwa ciepłownicze w Polsce przedstawił Paweł Bogusławski z Urzędu Regulacji Energetyki

Wielkowymiarowe instalacje OZE

Rynek systemów ciepłowniczych z OZE jest na tyle rozwinięty, że budowa wielkowymiarowych instalacji OZE nie stanowi już problemu technicznego oraz pozwala na skorzystanie z tzw. „ekonomiki skali” i obniżenie kosztów ciepła lub zmniejszenie ryzyka jego wzrostu z uwagi na koszty paliw i ochrony środowiska. Poza tym warto zauważyć, że programy wsparcia z POIŚ, którymi, jako instytucja wdrażająca, zarządza Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wspierają budowę tzw. „słonecznych systemów ciepłowniczych”. Coraz łatwiej zauważyć rosnące zainteresowanie przedsiębiorstw energetyki cieplnej budową systemów ciepłowniczych połączonych z magazynami ciepła i instalacjami OZE. Sezonowe magazyny ciepła pozwalają na wykorzystanie wszystkich zalet znanych już powszechnie małych zasobników ciepła i też rozwiązują problem niewystarczającej mocy chwilowej oraz niedopasowanego do ciepłownictwa mieszkaniowego cyklu ładowania/rozładowywania magazynu. Wielkogabarytowe, sezonowe magazyny ciepła stabilizują pracę systemów kolektorów słonecznych w okresie całego roku i umożliwiają uzyskanie wymaganego wysokiego udziału energii słonecznej – energii z OZE. Według Wojciecha Zabłockiego, burmistrza Pragi Północ popierającego OZE, dodatkową zaletą sezonowych zasobników ciepła jest fakt, że dzięki nim można nie włączać dodatkowych – zazwyczaj najbardziej kosztownych – mocy w systemach grzewczych, a nawet zmniejszać obciążenie cieplne funkcjonujących obecnie źródeł, co stanowi oszczędność dla przedsiębiorstw ciepłowniczych i tym samym zmniejsza emisję CO₂.

Biorąc pod uwagę obecne uwarunkowania prawne w Polsce, warto również rozważyć magazynowanie niezbilansowanej energii elektrycznej, czyli zdecydowanie tańszej, pochodzącej z elektrowni wiatrowych. Przedsiębiorstwo ciepłownicze dysponujące magazynem ciepła mogłoby tanio tę energię zagospodarować w sezonowym magazynie ciepła.

Można powiedzieć, że zastosowanie systemów OZE z magazynami energii w ciepłownictwie to stały kierunek rozwoju w ciepłownictwie i kogeneracji. Takie rozwiązanie stanowi stabilne źródło ciepła z OZE, co jest obecnie preferowane przez rząd. Dodatkową zaletą jest to, że cena ciepła słonecznego nie wzrasta, bo nie jest uzależniona od cen paliw i kosztów uprawnień do emisji. A kolektory słoneczne mają dobrą opinię w społeczeństwie i są w szerokim zakresie produkowane w kraju.

Dofinansowanie inwestycji

Zgodnie z unijnym kierunkiem rozwoju, dostępnymi stają się coraz dogodniejsze modele finansowania przedsięwzięć związanych z poprawą efektywności energetycznej systemów ciepłowniczych, a co za tym idzie, przedsiębiorstwa energetyki cieplnej mogą uzyskać coraz tańsze finansowanie planowanych przedsięwzięć. Uruchomione zostały liczne działania mające na celu ułatwienie przeprowadzania inwestycji w tym zakresie, zarówno na poziomie lokalnym – dotacje w ramach Regionalnych Programów Operacyjnych dedykowane mniejszym przedsięwzięciom oraz krajowym – dotacje i pożyczki preferencyjne w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko dedykowane większym przedsięwzięciom. Europejski Bank Inwestycyjny prowadzi program ELENA, w ramach którego można uzyskać fundusze na pokrycie do 90% kosztów przygotowania większych, często kompleksowych inwestycji m. in. z zakresu efektywności energetycznej, w tym inwestycji w rozbudowę sieci ciepłowniczej i instalacje odnawialnych źródeł energii. O pomoc techniczną w ramach programu ELENA mogą się starać zarówno podmioty publiczne, jak i prywatne, na poziomie lokalnym, regionalnym oraz krajowym. W ramach grantu, do 2009 r., przydzielono około 95 milionów euro pomocy technicznej.

Autorzy: Aneta Więcka, Bartłomiej Pejas