1. Przewód wentylacyjny przed i po czyszczeniu, [5]

Dobrze zaprojektowana i wykonana instalacja wentylacji niekoniecznie musi być gwarantem prawidłowej funkcjonalności systemu. Dopiero jej odpowiednie użytkowanie i konserwacja zapewniają optymalne warunki komfortu dla przebywających w danym budynku osób. Czyszczenie instalacji wentylacyjnej (kanałowej) jest obowiązkiem każdego zarządcy budynku.

Zanieczyszczenia powietrza

W wielu przypadkach złe samopoczucie i związane z tym choroby użytkowników danego budynku związane są z niewłaściwymi parametrami nawiewanego powietrza. Przyczyną są głównie zanieczyszczone kanały wentylacyjne. Czystość powietrza wewnętrznego w dużej mierze zależy również od lokalizacji budynku oraz stanu powietrza zewnętrznego. Każde otoczenie wytwarza własne rodzaje zanieczyszczeń od produktów spalania, włączając w to cząstki chemiczne, a kończąc na alergenach i wysokiej wilgotności. Stopień zabrudzenia w systemach wentylacyjnych zależy również od jakości zastosowanych filtrów i ich zabrudzenia. Szybkość zanieczyszczenia, w zależności od lokalizacji i przeznaczenia obiektu będzie zmienna. Nawet nowo zainstalowane przewody nie są pozbawione zanieczyszczeń (powstają one np. podczas prac instalacyjnych).Należy jednak wziąć pod uwagę, że system wentylacyjny może być wtórnym źródłem zanieczyszczeń i tworzyć „własne” środowisko do rozwoju szkodliwych dla człowieka mikroorganizmów. Są to m.in. rdza, korozja, materiały izolacyjne oraz mikroorganizmy powstające u źródeł wilgotności. Szczególnie istotne znaczenia ma to w przypadku stosowania systemu recyrkulacji – oznacza bowiem, że wszystkie zanieczyszczenia, pyły itp. zbierane z całego budynku będą kumulować się właśnie w kanałach.

Brak odpowiedniej higieny w przewodach, może prowadzić również do zmniejszenia wydajności powietrza. Zabrudzone filtry, wymienniki oraz zmniejszone przekroje kanałów wentylacyjnych zmniejszają efektywności tych urządzeń, co równocześnie zwiększa koszty eksploatacyjne.

Czystość powietrza a wyposażenie budynku

Znaczącym źródłem lotnych produktów toksycznych są materiały budowlane: farby, kleje, wyposażenie wykonane z tworzyw sztucznych. Wszystkie one emitują toksyczne gazy, tj. formaldehyd, fenol, toluen, benzen i wiele syntetycznych chemikaliów. Można zatem stwierdzić, że większość zanieczyszczeń powietrza powstających w pomieszczeniach, pochodzi nie od ludzi, ale z materiałów budowlanych i wyposażenia pomieszczeń (w tym również od instalacji wentylacji, wprowadzającej zanieczyszczenia wraz z powietrzem zewnętrznym).Zanieczyszczenia wewnętrzne podzielić można na dwie grupy:

• grupa I – cząsteczki stałe zawieszone w powietrzu i obejmujące: zarazki (bakterie i wirusy), dym tytoniowy, cząsteczki pyłów,
• grupa II – pary i gazy, zawierające: tlenek węgla, dwutlenek węgla, formaldehydy, tlenki azotu.

Długotrwałe przebywanie wewnątrz pomieszczeń bez skutecznej wentylacji jest przyczyną wielu chorób, które mogą objawiać się m.in. bólami i zawrotami głowy, podrażnieniem oczu, nosa i gardła, osłabieniem i ogólnym wyczerpaniem, dekoncentracją. Korzyści wynikające z utrzymywania prawidłowej higieny przewodów wentylacyjnych są bardzo duże:

• czyste i zdrowe powietrze wewnątrz budynku, zapewniające komfort oraz bezpieczeństwo osób w nim przebywających,
• zmniejszenie kosztów energetycznych i polepszenie efektywności mechanicznej,
• zmniejszenie zagrożenia pożarowego,
• zwiększenie żywotności zaprojektowanego systemu wentylacyjnego.

Elementy umożliwiające czyszczenie instalacji wentylacyjnych

Utrzymanie odpowiedniego stanu higienicznego instalacji wentylacji jest procesem, który należy przewidzieć już na etapie projektowania. Ważne jest, aby zapewnić łatwy dostęp w odpowiednio przygotowanych miejscach, bez konieczności późniejszego ingerowania w cały system. Ważnym aspektem jest również minimalizowanie przeszkód w instalacji, które uniemożliwiałyby przejście narzędziom do czyszczenia (np. klapy ppoż., przepustnice, filtry). Do najczęściej stosowanych elementów ułatwiających czyszczenie zalicza się:

• klapy i kolana rewizyjne,
• zaślepki z rączką – umożliwiają zaślepienie kolan oraz trójników rewizyjnych,
• przepustnice umożliwiające czyszczenie,
• nawiewniki wyposażone w zdejmowany panel – umożliwiają czyszczenie skrzynek rozprężnych i końcowej instalacji.

Montaż elementów rewizyjnych w instalacji wentylacji podlega odpowiednim zasadom. Powinny być one instalowane co 20 m na odcinkach kanałów, na których nie występują żadne kolizje (np. tłumik, klapa ppoż., przepustnica). W przeciwnym wypadku klapa rewizyjna musi być montowana za i przed takim elementem. Dodatkowo, wymiar klapy powinien być mniejszy co najmniej o połowę od wymiaru kanału. Właściwy dobór elementów rewizyjnych w fazie instalacji, pozwala na ograniczenie kosztów i usprawnienie dalszych prac przy systemie.

Już na etapie planowania projektant powinien określić, które z elementów najbardziej się brudzą i właśnie do nich umożliwić jak najprostszy dostęp.

W instalacjach najwięcej zanieczyszczeń osadza się w miejscach, w których dochodzi do zawirowań aerodynamicznych. W momencie zakłócenia przepływu tworzą się strefy cienia aerodynamicznego, w którym to niesione przez powietrze zanieczyszczenia osiadają swobodnie. Do takich elementów należą: uzbrojenie wlotowe, centrala klimatyzacyjna, wymienniki ciepła, kulisy, nawilżacze i łapacze kropel, konwektory wentylatorowe, przepustnice, izolacja wewnętrzna, urządzenia indukcyjne, filtry, przewody elastyczne, skrzynki rozprężne, nawiewniki.

...pełna wersja artykułu w PI 12/12