Przepisy w zakresie ochrony przeciwpożarowej podlegają stałym zmianom. Ich spełnienie wymaga niejednokrotnie zastosowania całkiem nowych rozwiązań w zakresie urządzeń wentylacji pożarowej oraz organizacji układu architektonicznego dróg ewakuacji.

W pierwszej części artykułu przedstawionych zostało kilka zasad, dotyczących modernizacji instalacji wentylacji pożarowej w wielokondygnacyjnych obiektach użyteczności publicznej ZL III. W tej części zaś omówimy obiekty mieszkal-ne ZL IV i obiekty zamieszkania zbiorowego ZL V.

Obiekty mieszkalne ZL IV

Budynki mieszkalne stanowią specyficzną grupę obiektów w ochronie przeciwpożarowej. Jak wskazują statystyki – są to obiekty, w których najczęściej dochodzi do groźnych, a nieraz również tragicznych pożarów, a mimo to przepisy prawa budowlanego traktują je znacznie bardziej liberalnie, niż inne budynki w aspekcie zagrożenia dla ludzi. Mówiąc o łagodniejszym traktowaniu obiektów ZL IV mam na myśli brak jednoznacznego wymogu zastosowania w obiektach o wysokości powyżej 9 kondygnacji urządzeń służących zapobieganiu zadymieniu oraz możliwość nie zabezpieczania klatki schodowej przedsionkiem pożarowym. Praktyczną implikacją tego zapisu jest, nierzadkie, uzgadnianie projektów ochrony przeciwpożarowej klatek schodowych, zakładających montaż taniego, ale mało efektywnego systemu oddymiania (§246. 5 [1]). Oczywiście przy wszystkich jego ograniczeniach zdecydowanie lepiej jest zastosować system oddymiania, niż całkowi-cie zrezygnować z instalacji wentylacji pożarowej na klatce schodowej. W takim przypadku należy jednak pamiętać, że skuteczność układu jest uzależniona od spełnienia kilku podstawowych zasad. Po pierwsze klatka schodowa musi stano-wić wydzieloną pożarowo przestrzeń, oddzieloną od korytarzy na każdej kondygnacji drzwiami dymoszczelnymi klasy EIS 60, wyposażonymi w sprawny samozamykacz (tu często pojawia-ją się problemy opisane powyżej). W przypadku, jeżeli klatka schodowa obsługuje bezpośrednio kilka mieszkań na każdej kondygnacji (z wyjścia-mi bezpośrednio na klatkę schodową) dla spełnienia założeń systemu oddymiania każdy z tych lokali należy wyposażyć w drzwi klasy EIS z samo-zamykaczem (wymóg taki wprowadzi planowana nowelizacja warunków technicznych).

Grawitacyjny system oddymiania

Sam system oddymiania funkcjonuje w następujący sposób: instalacja ma za zadanie usuwanie dymu, który może pojawić się na klatce schodowej podczas otwarcia drzwi lub przez nieszczelności w drzwiach oddzielających kondygnację, na której powstał pożar od klatki schodowej, przy jedno-czesnym dostarczeniu do tej przestrzeni wolnego od dymu powietrza kompensacyjnego. W czasie, kiedy na pionowych drogach ewakuacyjnych znaj-duje się dym (usuwany przez instalację oddymiania), klatka schodowa nie powinna być wykorzystywana do opuszczenia budynku. Kontynuowanie ewakuacji odbywać się może po usunięcia dymu z klatki schodowej. Najprostsze systemy składa-ją się z klapy dymowej zamontowanej w najwyższej części klatki schodowej oraz automatycznie otwieranego nawiewu powietrza kompensacyjne-go w dolnej części klatki. Dotychczas powierzchnia czynna klap dymowych w klatkach schodowych dobierana była najczęściej na podstawie wytycznych normy PN-B-02877-4:2001/Az1:2006 [6]. Zgodnie z nią wymagana powierzchnia czynna klap dymowych Acz na klatce schodowej budynków niskich i średniowysokich powinna wynosić co najmniej 5% powierzchni rzutu poziomego podłogi klatki schodowej, a w budynkach wysokich – nie mniej niż 7,5%. Powierzchnia jednego otworu pod klapę dymową nie może być mniejsza niż 1,0 m2 w budynkach niskich i średniowysokich i 1,5 m2 w budynkach wysokich. Przyjęcie takiego uproszczenia daje projektantowi dużą swobodę przy doborze wielkości klapy dymowej, co jednak nie gwarantuje zaprojektowania układu skutecznego. Dzieje się tak, ponieważ dobierając wielkość tego urządzenia zgodnie z zaleceniami polskiej normy, nie uwzględnia się tak istotnych dla funkcjonowania systemów parametrów, jak: głębokość i temperatura warstwy dymu czy też ilość dymu usuwanego z budynku. Zdecydowanie właściwszym rozwiązaniem jest wykorzystanie do określenia powierzchni czynnej klapy dymowej standardów zagranicznych (np. EN 12101-5), uwzględniających ww. czynniki charakteryzujące pożar o określonej mocy projektowej.

2. Działanie systemu oddymiania klatki schodowej

Mechaniczny układ oddymiania

Alternatywą dla systemów grawitacyjnych mogą być układy mechaniczne. Czasami, ze względu na brak technicznych możliwości zamontowania klapy w przegrodzie bezpośrednio oddzielającej kubaturę klatki schodowej i przestrzeń zewnętrzną, praktykowanym rozwiązaniem jest montaż wentylatora wyciągu dymu. Działający wentyla-tor wyciągowy wytwarza w kubaturze klatki schodowej podciśnienie, które może skutkować odsysaniem dymu z kondygnacji objętej pożarem i odcięciem drogi ewakuacji dla ludzi znajdujących się powyżej bezpośrednio zagrożonego piętra. Z tego powodu rozwiązanie systemu oddymiania klatki z wykorzystaniem wentylatorów wyciągowych uznać należy za niewłaściwe. Lepszy efekt można uzyskać stosując system oddymiania składający się z zdefiniowanego punktu wylotowe-go (klapy dymowej) oraz wentylatora nawiewu powietrza kompensacyjnego. W tym przypadku szczególnie ważna dla bezpiecznej ewakuacji przestrzeń klatki schodowej pozostaje w stałym nadciśnieniu, co zapobiega przedostawaniu się na nią przez nieszczelności dymu z kondygnacji objętej pożarem. Opisane rozwiązanie inżynierskie jest jednak trudne w praktycznej realizacji, ponieważ brak jest dostępnych źródeł literaturowych lub standardów projektowania, wskazujących, jak określić wydajność wentylatorów oddymiających oraz skorelowaną powierzchnię klap dymowych, aby za ich pomocą zapewnić odpowiednie warunki ewakuacji na klatce schodowej.

Biorąc pod uwagę wszystkie opisane powyżej okoliczności, najskuteczniejszą metodą ochrony dróg ewakuacji w przypadku budynków mieszkalnych okazać się mogą kompaktowe systemy napowietrzania pożarowego (na rynku są specjalne jednostki przeznaczone dla budynków mieszkalnych). Przed przystąpieniem do realizacji takiej instalacji należy jednak pamiętać, o jeszcze jednym niezbędnym dla jej funkcjonowania elemencie, czyli systemie odbioru powietrza i dymu. W przypadku klatek schodowych, na które prowadzą bezpośrednio wyjścia z mieszkań, oznacza to konieczność wykonania co najmniej jednego automatycznie otwieranego okna w każdej potencjalnie zagrożonej pożarem strefie (czyli w każdym mieszkaniu) – co niestety podraża i komplikuje wykonanie całej instalacji. Jeżeli obudowana klatka schodowa połączona jest z lokalami mieszkalnymi korytarzem – system usuwania dymu musi zostać wykonany (najlepiej w formie wyciągu mechanicznego) właśnie w tej przestrzeni.

3. Przykład rozwiązania inżynierskiego systemu oddymiania klatki schodowej

...pełna wersja artykułu w PI 11/12