Ustalenie, czy w danej sprawie mamy do czynienia z umową o dzieło, czy o roboty budowlane w praktyce może okazać się dość trudne. Czynnikiem pozwalającym na rozróżnienie tych pozornie zbliżonych do siebie umów jest rozmiar i stopień zindywidualizowania przedsięwzięć, których dotyczą, a także odmiennie uregulowane obowiązki stron.
Umowa o roboty budowlane pochodzi bezpośrednio od umowy o dzieło i w wielu aspektach jest do niej podobna. Jednak umowa o roboty budowlane dotyczy przedsięwzięcia większych rozmiarów, o zindywidualizowanych właściwościach, zarówno fizycznych, jak i użytkowych, któremu w zasadzie towarzyszy projektowanie i zinstytucjonalizowany nadzór, w tym nadzór budowlany. W artykule przedstawię różnice między umową o dzieło a umową o roboty budowlane, a także wskażę ich cechy charakterystyczne.
Przedmiot umowy
Zgodnie z art. 647 kc przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. W przypadku umowy o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania z góry oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przez zawarcie umowy wykonawca dzieła zobowiązuje się do powstania konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu, który zlecający może zweryfikować. O zakwalifikowaniu umowy jako umowy o roboty budowlane decydują w pierwszej kolejności cechy przedmiotowe umowy. Jeżeli zatem jej przedmiotem jest przedsięwzięcie o większych rozmiarach, zindywidualizowanych właściwościach fizycznych i użytkowych, w umowie ponadto przewidziano wymóg projektowania i zindywidualizowany nadzór, to umowę należy kwalifikować jako umowę o roboty budowlane.
Zasadniczym kryterium rozróżnienia umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane jest możliwość zakwalifikowania danej inwestycji z punktu widzenia ustawy Prawo budowlane – wówczas mamy do czynienia z robotami budowlanymi.
Jeżeli strona twierdzi, że zawarta umowa jest umową o roboty budowlane (art. 647 kc), powinna wykazać, że umowa zawiera cechy pozwalające na takie jej zakwalifikowanie (art. 6 kc). W razie niewykazania powyższego, prawidłowe jest uznanie, że strony łączy umowa o dzieło (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18.05.2007 I CSK 51/07).
Forma umowy
Umowa o dzieło nie wymaga dla swej ważności żadnej specjalnej formy. Może zostać zawarta także w formie ustnej lub dorozumianej. Natomiast umowa o roboty budowlane powinna zostać sporządzona na piśmie.
Obowiązki stron
Umowa o dzieło
W umowie o dzieło przyjmujący zamówienie ma obowiązek wykonania umówionego dzieła, zaś zamawiający – zapłaty wynagrodzenia i odebrania dzieła. Sposób jego wykonania pozostawiony jest w zasadzie uznaniu wykonawcy. Kluczowe jest, aby powstało z góry określone dzieło. Wykonawca co do zasady nie ma obowiązku osobistego wykonania umowy, ale bardzo często z charakteru dzieła, które ma powstać, wynika konieczność osobistego działania wykonawcy (posiadanie odpowiednich kwalifikacji, umiejętności etc.). Z chwilą ukończenia dzieła przyjmujący zamówienie ma obowiązek wydać dzieło.
O obowiązkach stron w umowie o robotach budowlanych, wynagrodzeniach, terminach zapłaty, o przedawnieniu roszczeń oraz podwykonawcy w umowie o robotach budowlanych można przeczytać w drugim numerze Polskiego Instalatora PI 2/16.