W Polsce polibutylen funkcjonuje od 1993 roku. Najbardziej znanym na naszym rynku systemem instalacyjnym opartym na polibutylenie jest Hep2O oraz Nueva Terain.
Polibutylen (PB) został wprowadzony w 1965 r. przez firmę Chemische Werke z RFN, lecz dopiero dalsze prace firmy Shell Chemicals z USA nad tym materiałem doprowadziły do jego zastosowania w instalacjach wodnych i grzewczych. W Europie PB pojawił się w latach 80., w momencie, kiedy Shell Chemicals wprowadził ulepszony rodzaj materiału poszerzając zakres jego zastosowania do maksymalnych parametrów 70°C/10 atm dla instalacji wodnych oraz 95°C/6 atm dla grzewczych.
Hep2O to system wewnętrznych instalacji wodnych i grzewczych. Może być stosowany we wszystkich nowoczesnych rozwiązaniach zimnej i ciepłej wody użytkowej oraz w ogrzewaniu grzejnikowym i podłogowym. Podstawowymi cechami systemu są: użyty do jego produkcji materiał – polibutylen oraz sposób montażu, który polega na wciśnięciu rury w patentową kształtkę. Montaż nie wymaga stosowania żadnych specjalistycznych narzędzi, a połączenie jest trwałe i bardzo szczelne bez konieczności zgrzewania, skręcania oraz klejenia. Innymi charakterystycznymi cechami wyróżniającymi ten system spośród innych systemów z tworzywa sztucznego są:
◗ możliwość swobodnego obrotu kształtki w gotowym połączeniu wokół osi rury bez ujemnego wpływu na jakość i szczelność połączenia (możliwość korekty kątów wykonywanych połączeń),
◗ bardzo prosty demontaż wykonanego połączenia przy użyciu specjalnej obejmy do demontażu z tworzywa sztucznego (dotyczy to tylko kształtek rozbieralnych).
Polibutylen jest termoplastem z grupy poliolefinów. Materiał ten wykazuje niezwykłą kombinację udarności, elastyczności i wysokiej odporności na pełzanie, pęknięcia naprężeniowe i ścieranie. Na szczególne podkreślenie zasługuje bardzo dobra odporność na ścieranie, np. przy transportowaniu rurociągami szlamów i kruszyw. Tworzywo to jest odporne na kwasy nieutleniające, na oleje, tłuszcze, alkohole, ketony, węglowodory aliafatyczne i środki czyszczące, a nie jest odporne na węglowodory aromatyczne i chlorowane. Jest ono (jak wszystkie poliolefiny) łatwo palne i musi być stabilizowane przy zastosowaniach zewnętrznych. Polibutylen jest dopuszczony do kontaktu z żywnością i obojętny fizjologicznie. Tworzywo to może być stosowane tam, gdzie wymagana jest duża stabilność przy dużych naprężeniach w podwyższonej temperaturze.
Łączenie
Łączenie tego materiału odbywa się w następujący sposób:
◗ zgrzewanie polidyfuzyjne,
◗ zgrzewanie elektrooporowe,
◗ poprzez zastosowanie specjalnych złączek z elastomerem, jako materiałem uszczelniającym,
Rury polibutylenowe osiągają żywotność ok. 50 lat przy współczynniku bezpieczeństwa 1,5.
Elastyczność
Bardzo istotną cechą polibutylenu (rur) jest jego elastyczność oraz duża odporność na korozję naprężeniową. Cechy te są następstwem niskiego modułu sprężystości (Younga) dla polibutylenu.
Duża elastyczność tego materiału daje wiele korzyści, którymi m.in. są:
◗ ograniczenie liczby kolan,
◗ odporność na skutki zamarzania i odmarzania wody,
◗ wysoka udarność (odporność na uderzenia mechaniczne),
◗ odporność na korozję naprężeniową,
◗ zdolność tłumienia drgań,
◗ możliwość gięcia ręcznie w łuk o promieniu 8 średnic zewnętrznych przewodu.
W miejscach o dużym prawdopodobieństwie zamarzania wody w rurociągach zaleca się stosowanie przewodów z polibutylenu. Nawet, jeśli woda zamarznie nie powoduje to pęknięcia rur. Rura po zwiększeniu objętości po stopieniu lodu wraca do pierwotnych rozmiarów. Woda zamarza w temp. 0°C, a po zamarznięciu zwiększa swoją objętość o 9%. Rura z polibutylenu może skompensować ten wzrost objętości bez rozerwania, jednak w przypadku zastosowania w instalacji elementów metalowych rur lub części, dodatkowy nacisk może czasami doprowadzić do rozerwania złączki. Podobne właściwości mają rury wykonane z polietylenu sieciowanego (jednorodne).
System oparty na polibutylenie jest również bardzo chętnie stosowany w lekkim budownictwie szkieletowym. Duża elastyczność przewodów, które po rozwinięciu ze zwoju mają tendencję do prostowania się sprawia, iż łatwo przetyka się je pomiędzy elementami szkieletu budynku lub przez konstrukcje drewniane.
Kompatybilność z innymi systemami
Asortyment złączek z polibutylenu został tak zaprojektowany, aby możliwe było bezpośrednie łączenie z rurami miedzianymi i pośrednie ze stalowymi. Firma Wavin, która jest dystrybutorem systemu Hep2O na Polskę jest jednocześnie producentem rur wielowarstwowych z wkładką aluminiową z polietylenu sieciowanego. W celu połączenia tych dwóch systemów instalacyjnych wyprodukowała ona specjalną złączkę przejściową umożliwiającą bezpośrednie przejście pomiędzy tymi dwoma systemami. Pozwala ona instalatorom na bezpośrednie połączenie rur wielowarstwowych z polietylenu sieciowanego i polibutylenu za pomocą specjalnej złączki.
System Hep2O jest odpowiedni do przesyłu wody pitnej oraz do instalacji centralnego ogrzewania, w tym systemów pod ciśnieniem, a także zestawów kotłów zgodnie z tabelą 1 zamieszczoną w katalogu produktów firmy Wavin. W ofercie są dwa typy rur: Standardowe i Barrier (z zaporą tlenową). Oba rodzaje są w Polsce dopuszczone do stosowania w instalacjach. System dostępny jest w rozmiarach 10, 15, 22 i 28 mm.
Budowa złączek
System Hep2O w pierwotnej wersji miał złączki w kolorze szarym. Były to złączki o konstrukcji rozbieralnej i nierozbieralnej. Obecnie nowe rozwiązanie konstrukcyjne złączek, które powstało po 3 latach doświadczeń, oferowane jest w kolorze białym. W nowej wersji konstrukcyjnej łączników jest możliwość wysunięcia rury z gniazda złączki za pomocą specjalnych kluczy HepKey™ lub HepKeyPlus™. Do demontażu tego połączenia należy używać tylko tych narzędzi. Klucz, po założeniu go na rurę i nasunięciu na złączkę zaciska się na niej i utrzymuje pierścień chwytający w odpowiedniej pozycji, umożliwiającej wysunięcie rury z gniazda. Wszystkie uszczelki typu o-ring występujące w złączkach są wstępnie smarowane podczas ich montażu fabrycznego i podczas ich normalnej instalacji nie jest wymagane dodatkowe smarowanie. Przed wykonaniem połączenia przy użyciu rury z polibutylenu należy do uciętego końca przewodu wsunąć tulejkę usztywniającą rury SmartSleeve™. Jedynym wyjątkiem od tej zasady jest łączenie rury z łącznikiem mosiężnym do złączki Hep2O.
Tuleja służy do:
◗ zapewnienia zachowania przez rurę przekroju kołowego,
◗ zapewnienia właściwego wsunięcia rury do złączki,
◗ profilowany koniec tulei ułatwia sprawdzenie czy rura jest wsunięta do końca,
◗ utrzymuje sztywność rury w złączce,
◗ zachowuje okrągły przekrój rury w ekstremalnych temperaturach,
◗ zaczepia o blokadę SmartSleve™ w rurze, która pomaga upewnić się, że nie pozostała w złączce podczas montażu.
...pełna wersja artykułu w PI 3/12
