envelope redakcja@polskiinstalator.com.pl home ul. Wąski Jar 9
02-786 Warszawa

Advertisement











rys. 1 Hobas 2 Boyer - Northside Tunnel Rehab Houston DN 3000 adoIIW wielu przypadkach uszkodzone rury instalacji w budynkach wymagają natychmiastowych działań naprawczych, jednak działania te nie powinny się wiązać z nadmierną uciążliwością. Obecnie są już dostępne metody renowacji przewodów, które nie wymagają wyburzania ścian, skuwania okładzin podłogowych czy naruszania elewacji.

Od 2010 r. zauważalne jest zwiększone zainteresowanie wykorzystaniem niektórych metod bezwykopowej renowacji i rekonstrukcji do rewitalizacji instalacji w budynkach. Wynika to bezpośrednio z liczby wydawanych aprobat technicznych na polskim rynku dla tego typu technologii. Sukces rozwoju tych technik jest oparty na nowym podejściu inwestorów do starzejących się lub skorodowanych instalacji wewnętrznych (np. pionów kanalizacyjnych lub zewnętrznych rur spustowych), którzy skłonni są rewitalizować przewody zamiast od razu je wymieniać. Niewątpliwym atutem metod bezwykopowej renowacji przewodów oraz rekonstrukcji instalacji w budynkach, oprócz braku konieczności wykonywania ciężkich prac związanych z odkrywaniem zabudowanych w ścianach czy podłodze rur, jest także możliwość ich stosowania w zabudowanych lub wąskich szachtach. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę, że renowacja pionów wewnątrz budynku wymaga podwyższonych kompetencji wykonawców. Najpopularniejsze na naszym rynku techniki renowacji przewodów w budynku i jego otoczeniu można podzielić na dwie zasadnicze grupy:

  • wpływające na zmniejszenie powierzchni czynnej przekroju:

– „rura w rurze”, a więc tzw. shortlining (krótki relining) lub sliplining (długi relining);

– CIPP (ang. Cured In Place Pipe), czyli metoda rękawów termicznie utwardzanych na miejscu gorącą wodą, parą lub promieniami UV;

– ciasno pakowane (close fit): tzw. U-Liners, Compact Pipe, Omega-Liner, Swageling lub Subline;

– natrysk poliuretanem;

  • zachowujące powierzchnię czynną przekroju bez zmian, w tym cracking statyczny.
lipska
1. Rekonstrukcja „Northside Tunnel” w Houston w 2013 r. – relining rurami HOBAS o średnicy DN 3000


Metoda „rura w rurze”

Najpopularniejszą metodą renowacji przewodów wodociągowych i kanalizacyjnych, określaną popularnie jako „rura w rurze”, jest użycie wykładziny z rur ciągłych. Na rynku metoda ta jest też znana jako relining i sliplining. Technologia polega na osadzeniu w odnawianym odcinku przewodu nowego modułu (rury), zwykle o mniejszej średnicy, oraz połączeniu go z istniejącymi przewodami za pomocą np. zgrzewania doczołowego, uszczelek elastomerowych lub kleju. Sposoby montażu są uzależnione od instrukcji producenta.

Krótki relining (shortlining). To technologia renowacji przewodów typu „rura w rurze”, przy wykorzystaniu krótkich modułów rurowych. Polega na wprowadzeniu krótkich odcinków rur z polipropylenu, polichlorku winylu lub żywic poliestrowych wzmacnianych włóknem szklanym do wnętrza odnawianego przewodu. Wprowadzane moduły rurowe mają zwykle mniejszą średnicę niż odnawiana instalacja, np. do rurociągu o średnicy 300 mm jest wprowadzony moduł o średnicy zewnętrznej 250 mm i długości około 500 mm. Niewielka długość modułów znacznie ułatwia montaż w małych przestrzeniach. Wprowadzane moduły łączy się za pomocą zatrzasków, łączników lub specjalnych gwintów, zapewniając wymaganą szczelność połączeń zgodnie z wymaganiami montażowymi producenta.

Długi relining (sliplining). To technologia renowacji instalacji przy użyciu długich modułów rurowych. Polega na wprowadzeniu do istniejących przewodów za pomocą wciągarki długich odcinków rur wykonanych z polietylenu, włókna szklanego, polichlorku winylu. Technika jest najczęściej wykorzystywana do renowacji długich odcinków, których średnica wewnętrzna może zostać pomniejszona w stosunku do średnicy nominalnej. Przystąpienie do prac renowacyjnych wymaga zapewnienia odpowiedniej ilości miejsca oraz usunięcia osadów w istniejących przewodach. W tej metodzie w celu uzyskania odpowiedniej szczelności wykorzystuje się do łączenia zgrzewanie doczołowe.

lipska2
2. Rura o profilu niekołowym HOBAS NC LINE DN 1000x1500, z żywic poliestrowych wzmocnionych włóknem szklanym do budowy i renowacji sieci kanalizacyjnych
CIPP – metoda rękawów utwardzanych termicznie

Metody rewitalizacji przewodów pionowych i poziomych CIPP opierają się na wieloletnich doświadczeniach producentów, którzy wykorzystują rękawy nasączone żywicami. Schemat postępowania jest w tym przypadku podobny jak przy rewitalizacji przewodów zewnętrznych, z zachowaniem tych samych wymagań przygotowawczych: projektu, ustalenia miejsca roboczego niezbędnego do prac przygotowawczych (czyszczenia wodą pod ciśnieniem, oceny wewnętrznej przewodów z wykorzystaniem inspekcji telewizyjnej, ustawienia sprzętu). Rękawy naprawcze mogą być indywidualnie dopasowane do każdego odcinka instalacji niezależnie od jego położenia (poziomo, pionowo, skośnie). Wprowadza się je etapowo do wnętrza uszkodzonych przewodów, a następnie utwardza jednym z poniższych sposobów:

  • parą pod ciśnieniem,
  • gorącą wodą,
  • promieniami UV.

Ewentualne nieszczelności w łączeniu poszczególnych rękawów są eliminowane na bieżąco. Prace przebiegają bezpośrednio na budowie i wymagają niewielkiej przestrzeni roboczej. Metody rewitalizacji instalacji w budynkach i w ich otoczeniu za pomocą rękawów termicznych pozwalają wykonywać prace w przewodach z różnych materiałów, np. z tworzyw sztucznych, kamionki czy metali, a także rewitalizować przewody o małym przekroju, począwszy od 50 mm. W miejscach, w których zostały zamknięte przyłącza, korzystając z odpowiedniego sprzętu (np. robota) można wyciąć w nowej powierzchni od wewnątrz właściwe otwory [6].

Rękawy utwardzane gorącą parą. Metoda polega na wprowadzeniu elastycznego rękawa do  rewitalizowanego przewodu za pomocą wciągarki i jego jednoczesnym wywróceniu na drugą stronę przy wykorzystaniu sprężonego powietrza. Rękaw jest zwykle nasączony klejem (dwuskładnikową żywicą epoksydową). Prędkość wprowadzania rękawa do przewodu jest regulowana. Po zakończeniu tej operacji do przewodów tłoczy się parę o temperaturze około 95°C. Proces jest zakończony, gdy nasączony klejem rękaw dopasuje się do wewnętrznej powierzchni remontowanego rurociągu i klej całkowicie stwardnieje. Końcowym etapem jest ochłodzenie rękawa sprężonym powietrzem o temperaturze poniżej 50°C [4]. Maksymalne ciśnienie robocze przewodu poddanego takiej renowacji uzależnione jest od ciśnienia roboczego tego przewodu i jego stanu technicznego. Producenci podają, do jakich średnic można stosować ich wyroby z zachowaniem bezpieczeństwa użytkowania, a także wymagania dotyczące wykonania projektu technicznego z uwzględnieniem polskich norm i przepisów. Każdorazowo po wykonaniu renowacji zaleca się wykonanie inspekcji kamerą oraz sprawdzenie przepustowości przewodu.

lipska3
3. Część sieci kanalizacyjnej po renowacji rurami HOBAS NC LINE. Każdorazowo po renowacji należy wykonać inspekcję i sprawdzić przepustowość przewodu
Rękawy utwardzane gorącą wodą. W tym przypadku rękawy nasączone żywicą są wprowadzane do wnętrza uszkodzonego przewodu (za pomocą wciągarki), a następnie – po prawidłowym umiejscowieniu – utwardzane przez podnoszenie temperatury na całej długości rewitalizowanego przewodu, aż do momentu, gdy w całości dopasują się do wewnętrznej powierzchni. Takie rękawy mogą być wykonywane w różnych technologiach. Producenci dostosowują ilość poszczególnych składników do przeznaczenia wyrobu, o czym informują na etykietach. Zwykle rękawy są tkane koliście, wykonane bezszwowo, pokryte jednostronnie warstwą polietylenu lub kauczuku termoplastycznego oraz nasączone żywicą epoksydową.

Rękawy, które nie mają warstwy tkaniny z włóknem szklanym, mogą być wykorzystywane tylko do renowacji rurociągów nieprzenoszących dodatkowych obciążeń. Wzmocnienie włóknem szklanym zapewnia lepsze właściwości technicznoużytkowe, w tym większą sztywność obwodową [2].

Rękawy utwardzane promieniami UV. Metoda ta polega na wprowadzeniu rękawów do oczyszczonych przewodów (wciągarką), a następnie rozprężeniu ich wewnątrz pod dużym ciśnieniem aż przylgną do ścianek przewodów. Potem wprowadzane są lampy emitujące promienie UV, które utwardzają żywicę [2]. W dostępnych publikacjach [2] można znaleźć szczegółowe opisy tej metody CIPP, do której używa się różnego rodzaju wykładzin wykonanych z włókniny syntetycznej lub tkanin z dodatkiem włókien szklanych, tzw. GRP.

Natrysk chemią mineralną

Ciekawym rozwiązaniem jest również naprawa instalacji przez natrysk. Metoda ta polega na wprowadzeniu do oczyszczonego przewodu za pomocą węży dwuskładnikowej mieszaniny, np. z żywicy poliuretanowej lub epoksydu. Skład chemiczny mieszaniny powoduje, że po połączeniu składników twardnieje ona bardzo szybko. Metoda pozwala na szybkie użytkowanie zrewitalizowanego przewodu – ze względu na czas reakcji chemicznych powodujących utwardzenie. Najważniejszą zaletą metody natryskowej jest brak zalepiania przyłączy, natomiast wadą – konieczność starannego oczyszczenia przewodów pod dużym ciśnieniem.

Ocena zgodności i wstępne badanie typu metod renowacji przewodów

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów budowlanych oraz sposobu ich znakowania znakiem budowlanym (DzU nr 198/2004, poz. 2041, z póź. zm.) oceny zgodności zestawów do wykonywania renowacji sieci wodociągowych i kanalizacyjnych dokonuje producent lub jego upoważniony przedstawiciel mający siedzibę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, stosując 4 system oceny. Oznacza to, że producent będzie mógł wystawić krajową deklarację zgodności z ważną aprobatą techniczną na podstawie wstępnych badań typu oraz zakładowej kontroli produkcji [3, 4, 5]. Wstępne badanie typu. Jest badaniem wykonywanym przed wprowadzeniem wyrobów do obrotu, potwierdzającym wymagane właściwości techniczno-użytkowe w zależności od końcowego przeznaczenia (np. do wody lub ścieków). W przypadku wyrobów kontaktujących się z wodą zestawy elementów przeznaczonych do renowacji powinny być objęte atestem higienicznym wydanym przez Państwowy Zakład Higieny w Warszawie, stwierdzającym, że wyrób może być stosowany bezpiecznie w instalacjach wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. W zależności od rodzaju materiału, z którego wykonywane są zestawy do renowacji sieci wodociągowych i kanalizacyjnych wymagany zakres badań techniczno-użytkowych może różnić się od siebie, w związku z czym dla poszczególnych właściwości technicznych ustalane są odpowiednie wymagania, które powinny być potwierdzone pozytywnymi badaniami. Zakresy badań zależnie od metody. Przykładowe zakresy wstępnych badań typu dla dwóch zestawów do rewitalizacji, które zostały ustalone w zależności od końcowego przeznaczenia wyrobu, i które pozwalają potwierdzić spełnienie wymagań techniczno-użytkowych:
  • metoda „rura w rurze” – w przypadku zestawów do renowacji metodą „rura w rurze” wstępne badania typu m.in. obejmują szczelność połączeń, odporność na korozję naprężeniową, wytrzymałość obwodową i wzdłużną na rozciąganie krótko- i długookresowe, moduł sprężystości przy zginaniu zarówno krótko-, jak i długookresowy;
  • metoda rękawa utwardzanego, np. żywicami (CIPP) – wstępne badania typu mogą m.in. obejmować sztywność obwodową, odporność na ciśnienie wewnętrzne, współczynnik pełzania, wytrzymałość na rozciąganie wzdłużne, wydłużenie przy zerwaniu, moduł sprężystości przy zginaniu, odkształcenie zginające, skurcz wzdłużny w wyniku ogrzewania czy odporność na działanie substancji chemicznych.

lipska4

4. Instalacja rękawa utwardzanego termicznie podczas renowacji rur kanalizacyjnych w Pałacu w Wilanowie

Cracking statyczny

Cracking statyczny (burstlining statyczny) jest to jedyna metoda, która pozwala na wydatne zwiększenie średnicy przewodów oraz nie wymaga uciążliwego czyszczenia starych rur. Sprawdza się w miejscach, gdzie wymagane jest zwiększenie przepustowości przewodów, np. ze względu na wzrost zurbanizowania terenu. Metoda ta polega na wymianie uszkodzonych przewodów na nowe w sposób bezwykopowy. Dokonuje się tego przez wprowadzenie do istniejącego przewodu żerdzi, a następnie doprowadzenie ich do wykopu, z którego w drodze powrotnej wciągną nowy przewód. W kolejnym etapie do wykopu wprowadza się głowice tnące i poszerzacz z przymocowaną nową rurą. Wciągnięcie nowej rury następuje przy jednoczesnym niszczeniu starych odcinków. Podczas wciągania głowica tnąca i poszerzacz współpracują ze sobą, rozpychając grunt i wciskając w niego kawałki pokruszonej rewitalizowanej rury – w ten sposób tworzą wolną przestrzeń pod nowy przewód [7].

Właściwości przewodów po renowacji

Właściwości techniczne przewodów po renowacji powinny być zgodne z projektem technicznym opracowanym dla określonego obiektu, uwzględniającym wymagania polskich norm i przepisów. Sprawdzenie przepustowości przewodu po renowacji należy do zadań projektanta.

Po renowacji zaleca się wykonanie co najmniej próby szczelności dla rurociągów sieci kanalizacyjnej według normy PN-EN 1610:2002 – Budowa i badania przewodów kanalizacyjnych, a dla rurociągów wodociągowych – według normy PN-EN 805:2002 – Zaopatrzenie w wodę. Wymagania dotyczące systemów zewnętrznych i ich części składowych.

W przypadku metod z użyciem rękawów powierzchnia utwardzona powinna przylegać do całej powierzchni wewnętrznej rewitalizowanego przewodu w sposób równomierny, tzn. nierówności na powierzchni nie powinny przekraczać kilku procent lub kilku milimetrów w zależności od ustalonej kategorii nieregularności [3].

lipska5 lipska6
5. Wkładanie lampy UV do rękawa w celu utwardzenia żywicy 6. Zainstalowana wykładzina w kanale

Nie tylko w sytuacjach awaryjnych

Zwiększone wymagania inwestorów spowodowały, że w ostatnich latach wzrósł rynek wyrobów przeznaczonych do rewitalizacji przewodów. Producenci wprowadzają na rynek krajowy nowe, ulepszone rozwiązania, które zostały potwierdzone odpowiednimi badaniami typu w zakresie wymaganych właściwości technicznych. Dostępne technologie pozwalają rewitalizować starzejące się przewody coraz sprawniej, pewniej i często zdecydowanie niższym kosztem niż przy wymianie instalacji na nowe. Sprawdzają się zwłaszcza w sytuacjach wymagających niezwłocznych działań naprawczych lub w miejscach objętych np. ochroną konserwatora zabytków. Namawiam jednak, aby pomyśleć o rewitalizacji wcześniej, a nie dopiero po wystąpieniu awarii zagrażającejbezpieczeństwu użytkowania budynków i ich otoczenia.

lipska7
7. Czyszczenie kanału, przygotowanie przed instalacją

Autor: Monika Lipska

 

 


 

pi