Często już w krótkim czasie od rozpoczęcia użytkowania instalacji c.o. lokatorzy zgłaszają rozmaite uchybienia w jej funkcjonowaniu. Jednym ze szczególnie dokuczliwych problemów bywa hałas dobiegający z instalacji. Sprawdźmy, co może być jego powodem i jak tę usterkę naprawić.

Podłączenie grzejnika

Bardzo ważną kwestią podczas podłączania grzejników do instalacji jest prawidłowe doprowadzenie przewodów do odpowiednich króćców podłączeniowych. Szczególnie dotyczy to grzejników z podłączeniem od dołu, które są wyposażone we wkładkę termostatyczną (rys. 1). Każdy z producentów w swoich materiałach technicznych lub na stronach internetowych dokładnie opisuje, w którym miejscu powinien znajdować się przewód zasilający, a w którym przewód powrotny. Błąd, jaki często popełniają instalatorzy, to odwrotne podłączenie. Powoduje to zmianę kierunku przepływu czynnika grzewczego w urządzeniu grzewczym – na przeciwny, przez co czynnik ten dostaje się do gniazda wkładki termostatycznej i zamiast działać na nią w kierunku równoległym (czyli bezpośrednio na grzybek), działa w kierunku prostopadłym. Efektem może być uporczywy stukot wkładki termostatycznej. Hałas ten dodatkowo jest potęgowany przez urządzenie grzewcze, szczególnie gdy grzejnik jest np. ze stali.

Rozwiązanie. Polega na wymianie elementu przyłączeniowego na dole grzejnika. Zestaw przyłączeniowy prosty lub kątowy albo oddzielne zawory odcinające należy wymienić na tzw. krzyżowy zestaw przyłączeniowy (rys. 2). Przy małym nakładzie kosztów uzyska się wówczas prawidłowy układ rozpływu czynnika grzewczego i tym samym wyeliminuje dokuczliwy hałas.

Regulacja hydrauliczna

Każda wkładka termostatyczna jest wyposażona we własny zakres regulowania przepływu czynnika grzewczego. Są to tzw. nastawy (rys. 3), które powinny być ustawione na wartości zgodne z projektem instalacji centralnego ogrzewania. Obecnie przy produkcji grzejników dolnozasilanych do każdego grzejnika fabrycznie montuje się wkładkę termostatyczną z określoną nastawą zależnie od wymiarów grzejnika (wartość ustawiona na 1, 2, 3 itp.). Natomiast w przypadku grzejników bocznozasilanych (bez takiej wkładki), zewnętrzny zawór termostatyczny jest fabrycznie ustawiony na tzw. nastawę w pełni otwartą (N), o największym polu przepływu.

Wartości fabryczne nastaw nie zawsze są odpowiednie dla danego budynku lub domu. Zwykle w małych instalacjach, w budownictwie jednorodzinnym, instalator nie musi w żaden sposób w nie ingerować. Sprawa komplikuje się jednak w budownictwie wielorodzinnym, gdzie sprawdzenie poprawności nastawy wymaga porównania ich z wartościami podanymi w projekcie instalacji.

W budynkach wielorodzinnych najczęściej powodem problemów jest to, że użytkownicy mieszkań we własnym zakresie zmieniają poszczególne wartości nastaw na niższe lub wyższe, w efekcie czego cały układ centralnego ogrzewania zostaje rozregulowany. Zmiana wartości nastaw na wyższe w grzejnikach znajdujących się najbliżej źródła ciepła (w celu zwiększenia dopływu czynnika grzewczego) powoduje, że dopływ wody do grzejników najbardziej od niego oddalonych staje się mocno ograniczony, czego skutkiem jest niedostateczne dogrzewanie danych pomieszczeń. Z kolei przestawienie nastaw na niższe wartości w grzejnikach na końcu instalacji (aby zmniejszyć strumień) może przyczynić się do pojawienia się hałasu wywołanego zwiększeniem ciśnienia w grzejnikach znajdujących się najbliżej kotłowni lub węzła cieplnego. Źródłem hałasu są ruchy wkładki termostatycznej, w której wewnętrzna sprężyna – pod wpływem działania zwiększonego ciśnienia – wpada w harmoniczny ruch (naprężenie sprężyny nie może utrzymać grzybka w jednej pozycji). Efektem jest hałas w postaci regularnego stukotu. Potęgowanie się takich nieprzyjemnych dźwięków można zaobserwować podczas przekręcania głowicy termostatycznej.

Rozwiązanie. Jeżeli przyczyną hałasu nie jest niewłaściwe podłączenie grzejników do instalacji c.o., z dużym prawdopodobieństwem można uznać, że mamy do czynienia z rozregulowaniem instalacji (zmianą ciśnienia w poszczególnych jej punktach). Poradzenie sobie z tym problemem w domach jednorodzinnych jest oczywiście o wiele prostsze niż w blokach, ponieważ w domu każdy użytkownik ma dostęp do wszystkich pomieszczeń ogrzewanych i kotłowni, można więc łatwo sprawdzić, ewentualnie skorygować wartości nastaw i prędkości pompy obiegowej. W budynkach wielorodzinnych najlepiej, gdy sprawą zajmie się administrator lub zarządca. W towarzystwie instalatora powinien sprawdzić nastawy w poszczególnych mieszkaniach oraz porównać je z tymi, które zostały obliczone przez projektanta i wskazane w dokumentacji technicznej. Dodatkowo warto skontrolować prędkość pomp umieszczonych w węźle cieplnym lub kotłowni oraz nastawy elementów regulacyjnych zamontowanych pod poszczególnymi pionami centralnego ogrzewania.

Na problemy z hałasem szczególnie są narażone rozbudowane instalacje w budynkach wielorodzinnych. Można je ograniczyć, pamiętając o corocznych przeglądach instalacji, a także o systematycznej kontroli urządzeń zamontowanych w kotłowni lub węźle cieplnym oraz armatury regulującej. Warto też co pewien czas dokonać przeglądu nastaw w lokalach mieszkalnych.

Autor: Tomasz Podleś

O biegu pompy obiegowej, mocowaniu grzejników, mocowaniu przewodów c.o. oraz powietrzu z nieszczelności można przeczytać w dalszej części artykułu w drugim numerze Polskiego Instalatora PI 2/16.